Müasir dövrdə iqtisadi inkişafın dayanıqlılığı və düzgün istiqamətlənməsi üçün statistik göstəricilərə əsaslanmaq olduqca vacibdir. Bu göstəricilər, xüsusilə xarici ticarət sahəsində aparılan analizlər, yalnız keçmiş dövrlərin nəticələrini deyil, həm də gələcəyə dair prioritetləri və strateji addımları müəyyənləşdirmək üçün mühüm mənbə rolunu oynayır. Ticarət statistikası iqtisadiyyatın ümumi vəziyyətini əks etdirən bir güzgüdür – hansı sahələrdə inkişaf var, harada zəifliklər mövcuddur, hansı bazarlarda potensial daha yüksəkdir və hansı istiqamətlərdə islahatlar zəruridir – bütün bunları bu rəqəmsal mənzərə göstərir.
Azərbaycan iqtisadiyyatında ticarət statistikası son illərdə dəyişən qlobal şərtlər fonunda diqqətəlayiq tendensiyaları üzə çıxarır. Bu tendensiyaların təhlili yalnız mövcud vəziyyəti dəyərləndirmək üçün deyil, eyni zamanda iqtisadi gələcəklə bağlı aydın baxış formalaşdırmaq baxımından da əhəmiyyətlidir.
Azərbaycan iqtisadiyyatının uzun illər əsas dayağı neft və qaz sektoru olmuşdur. Lakin son illərdə həyata keçirilən islahatlar, dövlət proqramları və investisiya təşviqləri nəticəsində ixracda tədricən qeyri-neft məhsullarının payı artmağa başlamışdır. Bu, ölkənin ixrac strukturunda real şaxələnmənin baş verdiyini göstərir. Ənənəvi enerji resurslarına əsaslanan modeldən daha çevik və dayanıqlı iqtisadi modellərə keçid prosesi gedir.
Qeyri-neft ixracının artması həm kənd təsərrüfatı, həm sənaye, həm də emal sektorlarının inkişaf etdiyini göstərir. Bu da ölkənin ixrac bazalarında daha çox məhsul növü ilə təmsil olunmasına şərait yaradır. Əldə edilən bu nəticələr, yerli istehsalın gücləndirilməsi və beynəlxalq bazarlarda rəqabət qabiliyyətinin artırılması üçün atılan addımların səmərəsini təsdiqləyir.
Ticarət statistikasının digər mühüm istiqaməti idxal göstəriciləridir. Bu göstəricilər həm yerli istehsalın səviyyəsini, həm də xarici asılılığın dərəcəsini müəyyən etməyə kömək edir. Son dövrlər ərzində bir sıra istehlak məhsullarının idxalında nisbi azalma, istehsal üçün nəzərdə tutulan avadanlıqların və texnologiyaların idxalında isə artım müşahidə olunmaqdadır.
Bu tendensiyalar daxili bazarın tədricən yerli məhsullarla təmin olunduğunu göstərir. Bu eyni zamanda sənaye və kənd təsərrüfatı sektorlarında daxili istehsal gücünün artması deməkdir. Belə bir vəziyyət həm milli valyutanın qorunması, həm də iqtisadi təhlükəsizlik baxımından əhəmiyyətlidir.
Azərbaycanın xarici ticarət əlaqələri təkcə ənənəvi tərəfdaşlarla deyil, eyni zamanda yeni regionlarla da genişlənməkdədir. Ticarət statistikası ölkənin ticarət coğrafiyasının təkamülünü aydın şəkildə göstərir. Regional inteqrasiyalar, yeni bazarlara çıxış imkanları və tranzit potensialının artması Azərbaycanın daha çevik və çoxşaxəli ticarət siyasəti həyata keçirdiyini sübut edir.
Beynəlxalq nəqliyyat dəhlizlərində iştirak, logistika infrastrukturunun inkişafı və regional əməkdaşlıq mexanizmləri Azərbaycanın strateji əhəmiyyətini daha da artırır. Bu da ölkənin təkcə ixracatçı kimi deyil, həm də tranzit və logistik xidmətlər göstərən mühüm aktora çevrilməsinə zəmin yaradır.
Ticarət statistikası gələcək üçün həm ümidverici imkanlar, həm də diqqət tələb edən çağırışlar ortaya qoyur. Əldə olunan müsbət göstəricilər gələcəyə nikbin baxmağa əsas verir. Lakin ticarətin tam dayanıqlı və effektiv olması üçün hələ görüləsi işlər də çoxdur. İxrac strukturunun dərinləşdirilməsi, yüksək dəyərli məhsulların payının artırılması, rəqabət mühitinin gücləndirilməsi və beynəlxalq standartlara uyğunluq əsas hədəflər sırasında qalmalıdır.
Bununla yanaşı, qlobal iqtisadi mühitdəki qeyri-müəyyənliklər, ticarət tərəfdaşları arasında yaranan risklər və logistika zəncirlərindəki dəyişikliklər də daim nəzərdən keçirilməlidir. Azərbaycanın bu proseslərə çevik uyğunlaşma qabiliyyəti, məhz statistikanın göstərdiyi real mənzərəyə uyğun qərarların qəbulu ilə mümkündür.
Ticarət statistikası təkcə iqtisadi rəqəmlər toplusu deyil, strateji qərarların verilməsi üçün etibarlı informasiya bazasıdır. Azərbaycanın bu sahədə əldə etdiyi nəticələr, həyata keçirilən iqtisadi siyasətin effektivliyini sübut edir. Mövcud tendensiyalar onu göstərir ki, ölkə artıq yeni iqtisadi mərhələyə qədəm qoyur. Bu mərhələnin əsas xüsusiyyəti isə daha dayanıqlı, şaxələnmiş və modern iqtisadi modelin qurulmasıdır.
Gələcəkdə də ticarət siyasəti statistik təhlillərə əsaslanaraq davam etdirilərsə, Azərbaycan həm regional, həm də qlobal iqtisadi sistemdə daha güclü və sabit mövqe qazana bilər. Ticarət statistikasının bizə verdiyi mesaj sadədir: doğru təhlil, düzgün istiqamət və ardıcıl fəaliyyət uğurlu iqtisadiyyatın əsas şərtidir.

Füzuli Rayon Statistika İdarəsinin
baş məsləhətçisi;Taleh Məmmədov