Dayanıqlı təchizat vacib məsələdir
Koronavirus pandemiyasının yaratdığı iqtisadi məhdudlaşmalar, habelə ayrı-ayrı istehlak məhsullarının istehsalında müşahidə olunan azalmalar dünya iqtisadiyyatına və beynəlxalq bazarlara öz təsirlərini göstərməkdədir. Son bir ildə demək olar ki, bütün əsas ərzaq məhsulları üzrə qiymətlər davamlı şəkildə artır. Dünya enerji bazarlarında da müşahidə olunan artım tendensiyası bu prosesi daha da sürətləndirib. Nəticədə bir çox ölkələr idxal ounan inflyasiya ilə üzləşib.

Ərzaq məhsulları ilə yanaşı, enerli daşıyıcılarının, xüsusilə təbii qazın dünya bazar qiymətlərinin artması da müşahidə olunur. ABŞ və Avropada təbii qazın qiymətləri son bir il ərzində təxminən iki dəfə artıb. Asiyada isə istehlak kəskin artması tələbi də ciddi şəkildə yüksəldib. “Mavi yanacağ”ın yüksək qiyməti beynəlxalq bazarlarda kömürə olan tələbi artırıb. Kömür elektrik stansiyalarında yanacaq kimi qazın əsas alternatividir. Avstraliyanın Newcastle terminalında yüklənmiş energetik kömürün fyuçers qiymətləri ötən ilə nisbətən iki dəfədən çox artıb. Qiymətlərin yüksək olması, istehsalçıları artan xərcləri tədricən istehlakçılara ötürməyə başlamasına gətirib ki, bu da ABŞ və Avropada kommunal xərclərin artmasına səbəb olub.

Beləliklə, bütün dünyada ərzaq məhsullarının və kommunal xərclərin davamlı artımı prosesi gedir. Ərzaq məhsullarının satışı sərbəst sektor olduğu üçün əhali qiymət artımlarına tədricən alışır. Kommunal xidmətlər sektoru dövlətin əlində cəmlənmiş ölkələr üçün yaranmış çətinlikləri istehlakçılarla bölüşmək, qiymət artımına getmək olduqca çətindir.

Dünya ölkələrində kommunal xidmətlər sektoru çoxdan özəl sektorun əlindədir və bir çox ölkələrdə dövlət yalnız həmin sektorlar üzrə müəyyən tənzimləmə işlərini həyata keçirir. Enerji, su və “mavi yanacaq” bir çox ölkələr üçün idxal məhsuludur. Buna görə də onun qiyməti nə qədər baha olsa da, əhali işlətdiyi təbii resursların haqlarının ödənilməsi sisteminə uyğunlaşıb.

Azərbaycanda kommunal sektorda xidmətlər dövlət şirkətləri tərəfindən təqdim olunur. Ölkə vətəndaşlarının sosial rifahının yaxşılaşdırılması məqsədilə son illərdə həyata keçirilən tədbirlər nəticəsində kommunal sektorda geniş infrastruktur qurulub. Ölkədə qazlaşma səviyyəsi əhəmiyyətli şəkildə artıb, illərlə qaz görməyən kəndlərə belə hazırda mavi yanacaq çatdırılır.

Ölkə vətəndaşlarının kommunal xidmətlərə əlçatımlığı üzrə göstəricilərin əhəmiyyətli şəkildə yaxşılaşmasına baxmayaraq, kommunal xidmətlər sektoru zərərlə işləməkdə davam edir və bu büdcə üçün artıq ciddi bir yük olaraq qalmaqdadır. Xüsusilə, istehlakçıların təbii qaza olan tələbatının ödənilməsi son illərdə ciddi zərər göstəricilərinə çıxıb. Bunun bir çox səbəbləri var.