Azərbaycanda ekoloji təmiz dəmir yolu nəqliyyatının inkişafı bir sıra üstünlüklərə malik olsa da, bu prosesin qarşısında müxtəlif maneələr də mövcuddur. Bu maneələr iqtisadi, texnoloji, institusional və sosial faktorlarla bağlıdır.
Ekoloji təmiz dəmir yolu nəqliyyatının inkişafı üçün tələb olunan ilkin kapital yatırımları çox yüksəkdir. Elektrikləşdirilmiş dəmir yolu sistemlərinin qurulması, yeni qatarların alınması və mövcud infrastrukturun modernləşdirilməsi böyük maliyyə tələb edir.
Dövlət və özəl sektor arasında əməkdaşlığın gücləndirilməsi, güzəştli kreditlər və vergi güzəştləri vasitəsilə yaşıl enerji layihələrinin maliyyələşdirilməsi təmin edilə bilər. Dövlət işğaldan azad edilən ərazilərdə quruculuq işlərinə külli-miqdarda vəsait xərcləyir. Dövlətə ağırlıq düşməməsi üçün beynəlxalq maliyyə institutlarının və donor təşkilatlarının dəstəyi də əhəmiyyətli ola bilər.
Maliyyə qədər texnoloji çatışmazlıqlar da dəmir yolu nəqliyyatına maneədir.
Yaşıl enerji texnologiyalarının istifadəsi və saxlanılması üçün xüsusi bilik və bacarıqlar tələb olunur. Bu sahədə təcrübə və kadr çatışmazlığı yaşıl enerji layihələrinin həyata keçirilməsini çətinləşdirir.
Fikrimcə çıxış yolu təlim və təhsil proqramlarının təşkili, xarici mütəxəssislərin cəlb edilməsi və beynəlxalq əməkdaşlıq vasitəsilə texnologiya transferi həyata keçirilməlidir. Universitetlər və peşə təhsili müəssisələri yaşıl enerji sahəsində ixtisaslı kadrların hazırlanmasına diqqət yetirməlidir. Müvafiq təhsil ocaqları proqramlarında zamanın tələbinə uyğun olaraq dəyişiklik etməlidir.
Problemin həlli yolundan danışarkən unutmayaq ki, infrastruktur problemləri də hələ ki, əsas faktor olaraq qalmaqdadır.
Mövcud dəmir yolu infrastrukturu bəzi hallarda köhnəlmiş və müasir standartlara cavab vermir. Elektrikləşdirilmiş dəmir yolu sistemlərinin qurulması və effektiv işləməsi üçün mövcud infrastrukturların yenilənməsi tələb olunur.
İnfrastrukturun yenilənməsi və modernləşdirilməsi üçün dövlət və özəl sektor investisiyalarına ehtiyac var. Yenidənqurma layihələri çərçivəsində köhnə infrastrukturun təmir edilməsi və yeni layihələrin həyata keçirilməsi vacibdir.
Mütəxəssislər elektrikləşdirilmiş dəmir yolu sistemləri üçün dayanıqlı və etibarlı enerji təchizatının vacibliyini söyləyir. Yenilənə bilən enerji mənbələrinin qeyri-sabit olması və enerji saxlanması texnologiyalarının inkişaf etməməsi problemlər yarada bilər.
Bu səbəbdən yenilənə bilən enerji mənbələrindən istifadə edən enerji saxlama sistemlərinin inkişaf etdirilməsi və tətbiqi ilə enerji təchizatının etibarlılığı artırılmalıdır. Bununla yanaşı, enerji idarəetmə sistemlərinin tətbiqi ilə şəbəkənin sabitliyi və etibarlılığı təmin edilə bilər.
Bunun üçün qanunvericiliyin işlənməsi və tənzimləmə problemlərinə diqqət də xüsusi əhəmiyyət kəsb edir.
Ekoloji təmiz dəmir yolu nəqliyyatının inkişafı üçün müvafiq qanunvericilik və tənzimləmə çərçivələrinin yaradılması tələb olunur. Mövcud qanunvericilik bazası bəzi hallarda köhnəlmiş və dəmir yolu nəqliyyatının müasir tələblərinə cavab vermir.
Uzunmüddətli və sabit enerji siyasətinin formalaşdırılması, qanunvericilik çərçivəsinin aydın və şəffaf olması təmin edilməlidir. Dövlət və özəl sektor arasında dialoq və əməkdaşlıq vasitəsilə tənzimləmə problemləri idarə olunmalıdır.
Hədəfə tez çatmaq üçün ictimai maarifləndirmə şərtdir.
İctimaiyyətin ekoloji təmiz dəmir yolu nəqliyyatına dair məlumatlılıq səviyyəsi bəzən aşağı olur, nəticədə yeni layihələrə qarşı müqavimət və sosial qəbul problemi yaranır.
İctimai maarifləndirmə kampaniyaları təşkil edilməli, ekoloji təmiz dəmir yolu nəqliyyatının üstünlükləri haqqında məlumatlar geniş yayılmalıdır. Sərnişinlərin və yük sahiblərinin bu nəqliyyat növünə keçidi üçün stimullaşdırıcı tədbirlər həyata keçirilməlidir.
Azərbaycanda ekoloji təmiz dəmir yolu nəqliyyatının inkişafı bir sıra maneələrlə üzləşir. Bu maneələrin aradan qaldırılması üçün dövlət, özəl sektor və ictimaiyyətin birgə səyləri tələb olunur. İnvestisiyaların cəlb edilməsi, texnoloji inkişafların tətbiqi, qanunvericilik bazasının təkmilləşdirilməsi və ictimai maarifləndirmə ilə bu maneələrə qalib gəlmək mümkündür. Nəticədə, ekoloji təmiz dəmir yolu nəqliyyatı Azərbaycanda davamlı inkişafın əsas elementlərindən birinə çevrilə bilər.
Elnurə Abuşova