Azərbaycan Respublikası prezidenti İlham Əliyev cənabları tərəfindən uğurla davam etdirilən diaspor quruculuğu, azərbaycançılıq ideyalarının təbliği və milli həmrəyliyin möhkəmləndirilməsi işində çox böyük nailiyyətlər əldə olunub. Dövlət başçısının həyata keçirdiyi uğurlu siyasət nəticəsində Azərbaycandan kənarda yaşayan azərbaycanlıların milli-mədəni irsimizə yiyələnmələri üçün, azərbaycanlıların yeganə dövləti olan Azərbaycan Respublikası ilə əlaqələrin təmin edilməsi, Azərbaycan dilinin öyrənilməsi, mədəniyyətin təbliği, Azərbaycanın probleminin həmin ölkələrə çatdırılması, bu ölkələrlə Azərbaycan arasında əlaqələrin güclənməsində diaspor fəaliyyətində bir canlanma müşahidə edilməkdədi.
“Azərbaycanlılar Konqresi”nin mətbuat xidmətinin rəhbəri kimi, ölkə başçısının siyasi kursunun tərkib hissəsi olaraq, Şimali Osetiya-Alaniya Respublikasında yaşayan azərbaycanlıların müəyyən edilib, onların təbliği artıq oxucularımıza məlumdur.
Ötən saylarımızın birində Vladiqafqaz şəhərində doğulub və yaşayan, Stendhal adına (Fransa), Grenobl Universitetinin dilçilik üzrə doktoru, K.L.Xetaqurov adına Şimali Osetiya dövlət universitetinin fransız dili kafedrasının professoru, əslən Şuşalı Rəşid Quliyevlə müsahibəni təqdim etmişdik. Şimali Osetiya klassiklərinin əsərlrini fransiz dilinə tərcümə edən Rəşid müəllimə, ...bir azərbaycanlı, bir Şuşalı kimi azərbaycan klassıiklərinin əsərlərini və Qarabağ həqiqətlərinin dünya ictimaiyyətinə çatdırılması üçün bu hadisələri fransız dilinə tərcəmə etmək istəmisinizmi? Sualımıza təəssüf hissli susqunluğu ilə cavab verən müsahibimiz bu görüşümüzə Səməd Vurğunun “Azərbaycan” şerinin fransız dilinə tərcüməsi ilə gəlmişdir.

«О переводе азербайджанской классической поэзии на французский язык, а также - донесении правды о событиях в Нагорном Карабахе до мировой общественности». Интервью с Кулиевым Рашидом Керим оглы, доктором языкознания Гренобльского университета им. Стендаля (Франция), профессором кафедры французского языка Северо-Осетинского государственного университета им. К.Л. Хетагурова, РСО-Алания, РФ.

- Рашид муаллим, с момента нашей последней встречи прошло уже некоторое время. Хотелось бы спросить, что Вам удалось сделать за этот период в плане перевода азербайджанской поэзии на французский язык, а также - донесения правды о событиях в Нагорном Карабахе до мировой общественности.
- Прежде всего, мне бы хотелось уточнить одну деталь. Хотя я не родился и никогда не жил в Азербайджане, есть, тем не менее, две ниточки, которые меня с ним связывают неразрывно. Во-первых, это моя дочь от первого брака Кулиева Айгюн Рашид кызы, врач-стоматолог, которая живёт и работает в Баку. С ней я никогда не прекращал связь и нахожусь в постоянном контакте. Во-вторых, это мой друг, Мадатов Камал Исмаил оглы, с которым мы вместе учились в Ленинграде, и с которым мы продолжаем дружить вплоть до настоящего времени. Отмечу, что Камал Мадатов, личность уважаемая и широко известная в Азербайджане, мне сильно помог материально на начальном этапе моего обучения во Франции. Сейчас мы постоянно общаемся, звоним друг другу, посылаем поздравительные открытки, встречаемся, когда я приезжаю к дочери в Баку, и т.п.
Что касается перевода азербайджанской поэзии на французский язык, отмечу, что в информационном пространстве можно встретить лишь единичные переводы, в частности на английский язык. На французском языке или других иностранных языках переводы (даже если они существуют) найти невозможно. С переводами на русский язык дело обстоит лучше. Возьмем, например, всеми известное и горячо любимое стихотворение Самеда Вургуна «Азербайджан». Имеется три перевода на русский язык (А.Адалиса, В.Кафарова, Г. Пачхаташвили), при этом каждый из них имеет как свои плюсы, так и свои минусы. Даже самый удачный из них, на мой взгляд, перевод А.Адалиса не совпадает с оригиналом в объёме: если на азербайджанском имеется 22 пятистишья, то русский перевод ограничивается 16-тью. В своем переводе данного стихотворения на французский язык я основывался, прежде всего, на тексте азербайджанского оригинала, пытаясь сохранить как форму: ритмику, метр и объём произведения, так и его содержание. Ввиду моего плохого знания азербайджанского языка, широко использовались двуязычные и толковые словари, подстрочник, информанты. Вот что из этого получилось:


SƏMƏD VURGUN

AZƏRBAYCAN

Çox keçmişəm bu dağlardan,
Durna gözlü bulaqlardan;
Eşitmişəm uzaqlardan
Sakit axan arazları;
Sınamışam dostu, yarı…

El bilir ki, sən mənimsən,
Yurdum, yuvam, məskənimsən,
Anam, doğma vətənimsən!
Ayrılarmı könül candan?
Azərbaycan, Azərbaycan!

Mən bir uşaq, sən bir ana,
Odur ki, bağlıyam sana:
Hankı səmtə, hankı yana
Hey uçsam da yuvam sənsən,
Elim, günüm, obam sənsən!

Fəqət səndən gen düşəndə,
Ayrılıq məndən düşəndə,
Saçlarıma dən düşəndə
Boğar aylar, illər məni,
Qınamasın ellər məni.

Dağlarının başı qardır,
Ağ örpəyın buludlardır.
Böyük bir keçmişin vardır;
Bilinməyir yaşın sənin,
Nələr çəkmiş başın sənin.

Düşdün uğursuz dillərə,
Nəhs aylara, nəhs illərə.
Nəsillərdən nəslərə
Keçən bir şöhrətin vardır;
Oğlun, qızın bəxtiyardır…

Hey baxıram bu düzlərə,
Ala gözlü gündüzlərə;
Qara xallı ağ üzlərə
Könül istər şeir yaza;
Gəncləşirəm yaza-yaza…

Bir tərəfin bəhri-Xəzər,
Yaşılbaş? sonalar gəzər;
Xəyalım dolanar gəzər
Gah Muğanı, gah Eldarı,
Mənzil uzaq, ömür yarı!

Sıra dağlar, gen dərələr,
Ürək açan mənzərələr…
Ceyran qaçar, cüyür mələr,
Nə çoxdur oylağın sənin!
Aranın, yaylağın sənin.

Keç bu dağdan, bu arandan,
Astaradan, Lənkərandan.
Afrikadan, Hindistandan
Qonaq gəlir bizə quşlar,
Zülm əlindən qurtulmuşlar…

Bu yerlərdə limon sarı,
Əyir, salır budaqları;
Dağlaraının dümağ qarı
Yaranmışdır qarlı qışdan,
Bir səngərdir yaranışdan.

Lənkəranın gülü rəng-rəng,
Yurdumuzun qızları tək.
Dəmlə çayı, tök ver görək,
Anamın dilbər gəlini!
Yadlara açma əlini.

Sarı sünbül bizim çörək,
Pambığımız çiçək-çiçək,
Hər üzümdən bir şirə çək
Səhər-səhər acqarına,
Qüvvət olsun qollarına.

Min Qazaxda köhlən ata,
Yalmanına yata-yata,
At qan tərə bata-bata,
Göy yaylaqlar belinə qalx,
Kəpəz dağdan Göy gölə bax!..

Ey azad gün, azad insan,
Doyunca iç bu bahardan!
Bizim xalı-xalçalardan
Sar çinarlar kölgəsinə,
Alqış günəş ölkəsinə!

Könlüm keçir Qarabağdan,
Gah bu dağdan, gah o dağdan;
Axşam üstü qoy uzaqdan
Havalansın Xanın səsi,
Qarabağın şikəstəsi.

Gözəl Vətən! Mənan dərin,
Beşiyisən gözəllərin
Aşıq deyər sərin-sərin,
Son günəşin qucağısan
Şeir, sənət ocağısan.

Ölməz könül, ölməz əsər
Nizamilər, Füzulilər!
Əlin qələm, sinən dəftər,
De gəlsin hər nəyin vardır,
Deyilən söz yadigardır.

Bir dön bizım Bakıya bax,
Sahilləri çıraq-çıraq,
Buruqları hayqıraraq
Nərə salır boz çollərə,
İşıqlanır hər dağ, dərə.

Nazlandıqca sərin külək
Sahillərə sinə gərək,
Bizim Bakı – bizim ürək!
İşıqdadır qüvvət sözü,
Səhərlərin ülkər gözü.

Gözəl Vətən! O gün ki, sən
Al bayraqlı bir səhərdən
İlham aldın…yarandım mən.
Gülür torpaq, gülür insan
Qoca Şərqin qapısısan.

El bilir ki, sən mənimsən,
Yurdum, yuvam, məskənimsən,
Anam, doğma vətənimsən!
Ayrilarmı könül candan?
Azərbaycan, Azərbaycan!



AZERBAÏDJAN

J’ai parcouru tes monts et vaux,
Tes sources d’eau à l’œil de grue;
L’Arax de nuit fut vu et su,
Roseau à tige lisse et dense;
Et l’amitié en pleine confiance.

Tu es, sait-on, le tout pour moi,
Mon pain, mon sel, mon eau, ma joie;
Patrie chérie, ma mère, c’est toi!
Ôter d’une âme un cœur ardant?
L’Azerbaïdjan, l’Azerbaïdjan!

Je suis ton bout, tu es ma mère,
On est uni, on va de pair:
T’abandonner – un choix amer.
Refuge dernier, ce n’est que toi,
Maison natale, ce n’est que toi!

À te quitter donc me voici,
Même si tout va, je m’en soucie,
Bonjour alors à mes ch’veux gris.
Au jour le jour, le temps qui passe,
Que mes confrères fassent grâce.

La neige blanchit tes fiers sommets
Que des nuées ont foulardés;
Ton âge ne peut se dénombrer.
Toujours, depuis la nuit des temps,
Tu combattais, blessé, souffrant.

Tes ennemis avaient noirci,
Ta face en fut flétrie, ternie.
Tu as vaincu, t’as réussi,
Et à présent resplendissant,
Tu portes bonheur à ses enfants.

J’admire chez toi ce qui est beau:
Herbage, plaines, cols, plateaux ;
Grain de beauté blanchit la peau.
Je me hâtais de le décrire,
De rajeunir et d’en jouir.

La mer Caspienne s’étend en large,
Un beau colvert, voit-on, qui nage ;
Allez ailleurs et bon voyage :
À Mougani, à Eldari ...
L’Éden est loin, sa part voici.

Chaînes de montagnes, sites spacieux,
En vous voyant je suis heureux,
Chevreau beuglant, chevreuil ambleur,
Pays de plaines, à la bonne heure,
Vous allez là tout droit au cœur.

Oh chers oiseaux, oh don des cieux,
À Lenkoran, à Astara,
Vous êtes joyeux, vous êtes nombreux.
L’Inde et l’Afrique que vous fuyez,
De don augure, venez, venez !

Ici, voit-on, citron jaunir,
Sa branche voici du poids fléchir,
Montagne en brume se fait tenir ;
La neige dessus et d’autrefois,
Personne ne se rappelle pas.

Festin de fleurs et de couleurs,
Fille du pays, c’est ta splendeur ;
Bru de ma mère, parole d’honneur !
Prépare du thé, bien mûr et fort,
Celui d’autrui en aura tort.

Blé en épis, on fait du pain,
Fil de coton éclate de blanc,
Espèces de vigne, jus de raisin ;
Si le matin vous le prenez,
Bien le bonjour à la santé.

Sois à Kazah, à ch’val ambleur,
Bien fatigué, même en sueur,
N’hésite pas, à la bonne heure,
Le mont Kapaz, à surmonter,
Lac de Göy-göl, à contempler.

Vas-y, homme libre, sois garant
Du vrai bonheur de nos printemps ;
Sous le platane beau et grand,
Mets sur le sol un vieux tapis,
Gloire à ta gloire, radieux pays !

Mon âme se lance à Karabah,
Conservatoire de chant est là.
De loin le soir tu y sauras
Comment chanter la chikesta,
Spécialité du coin, voilà.

Mon pays beau, sensé et grand,
Source de beauté et de talent,
L’achoug-poète en est garant.
De la lumière – un pur faisceau,
Et de beaux-arts – un vrai berceau.

Des grands poètes de mon pays,
Comme Nizami, comme Fizouli,
Ont exalté la poésie.
Tout mot qu’ils ont donc énoncé,
Qu’il soit à vie fixé, aimé.

Je vous souhaite de voir Bakou,
Des feux de près sont de partout,
Aussi de loin sont-ils du coup.
Grues de pétrole du haut en bas,
Bruit qui arrive, lueur qui va.

Un face-à-face, quelle douceur,
La mer qui porte sa fraîcheur,
C’est toi, Bakou, t’es notre cœur !
Quel firmament de la lumière,
Soit par-devant, soit par-derrière.

Ma belle patrie, drapeaux hissés,
Tu t’affirmais fort inspirée,
À cette époque je suis né.
Sois en trés fier, l’Azerbaïdjan,
On t’a nommé « la Porte d’Orient ! »


Tu es, sait-on, le tout pour moi,
Mon pain, mon sel, mon eau, ma joie;
Patrie chérie, ma mère, c’est toi!
Ôter d’une âme un cœur ardant?
L’Azerbaïdjan, l’Azerbaïdjan!

(Перевод Рашида Кулиева)



Теперь несколько слов о Нагорном Карабахе. Я достаточно детально изучил вопрос об освещении данной проблематики в информационном пространстве мира. Следует отметить, что Азербайджанская Республика под руководством президента Ильхама Алиева совершила за последнее десятилетие информационную революцию. Правда о событиях в Нагорном Карабахе зазвучала не только на азербайджанском, турецком, русском, английском, французском, немецком языках, но также и на многих других языках мира (арабском, персидском, армянском, еврейском, китайском, японском, корейском и т.д.). Это приносит свои плоды: умонастроения в мире имеют чётко выраженную положительную динамику. В этом деле все азербайджанцы, и я в том числе, должны принять своё участие. При этом не требуется ничего сверхъестественного, нужно говорить правду, просто правду.
Следует упомянуть также большую работу проводимую «Фондом Гейдара Алиева» во главе с вице-президентом Азербайджанской Республики Мехрибан Алиевой. Это восстановление и реставрация памятников культурного наследия не только в Азербайджане, но и по всему миру. Более того, реализуется множество благотворительных проектов по поддержке азербайджанцев, как в Азербайджане, так и за рубежом. Меня, например, глубоко тронуло сообщение о том, что «Фонд Гейдара Алиева» взял на себя расходы на образование сына трагически погибшего журналиста Орхана Джемаля. Всё это не может не радовать. В заключение хочу поблагодарить сопредседателей Шахина Мамедова и Муртузу Гюльмамедова, а также главу пресс-службы Эьчина Шукур «Конгресса Азербайджанцев» по РСО-Алания РФ за предоставленную мне возможность общения с читателями.

Эльчин ШУКУР,
Главы пресс-службы
“Конгресс Азербайджанцев” в РСО-Алания