Azərbaycan dəmir yollarının inkişafı son bir neçə ildir sürətlə irəliləyir. Büdcə xərclərindən də görmək olur ki, ölkəmiz dəmir yolu infrastrukturuna ciddi investisiyalar edir və beynəlxalq nəqliyyat şəbəkələri ilə əlaqələri gücləndirir. İnkişafın əsas şaxələrindən biri, Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu kəməri vasitəsilə Qafqaz bölgəsi ilə Avropa arasında nəqliyyatın effektivləşdirilməsidir. Bu kəmər ticarət əlaqələrini daha da genişləndirir və regionda ətraflı bağlantılar yaradır.
Azərbaycan Dəmir Yolları QSC infrastrukturunu yeniləyir və modernizasiya edir. Bu, daha sürətli və təhlükəsiz sərnişin və yük daşınmasına imkan verir.
Azərbaycan, Asiya və Avropa arasında əhəmiyyətli bir tranzit koridorudur. Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu bu əlaqəni gücləndirir.
Dəmir yolunun fəaliyyətindən danışarkən Bakı-Sumqayıt sürət elektrik qatarını unutmaq olmaz. Bu uğurlu layihə, Bakı və Sumqayıt şəhərləri arasında təhlükəsiz sərnişin daşınmasını yüksək səviyyədə təmin edir.
Zamanın tələbinə uyğun olaraq dəmir yolu ilə yük daşınması iqtisadiyyatımızda əsas yer tutur. Azərbaycan dəmir yolları yük daşınmasında da böyük potensiala malikdir. Bu, ölkəmizlə yanaşı regionda iqtisadiyyatı canlandırmağa kömək edir.
Beynəlxalq təşkilatlar və ölkələrlə əməkdaşlıq təhlükəsiz və effektiv daşınmaya imkan verir.

Ekoloji təmiz dəmir yolu nəqliyyatına keçid zərurəti

Ekoloji təmiz nəqliyyatın inkişafı, şəhərlərin davamlı inkişafı və iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə mühüm rol oynayır. Diqqəti ekoloji təmiz dəmir yolu nəqliyyatının Azərbaycanda tətbiqinin faydalarına yönəltmək istəyirəm.
Azərbaycanda bu nəqliyyat növünün inkişafı, şəhər tıxaclarının azalmasına, hava keyfiyyətinin yaxşılaşdırılmasına və karbon emissiyalarının azaldılmasına kömək edəcək.
Dəmir yolu nəqliyyatı enerji səmərəliliyi baxımından avtomobil və hava nəqliyyatı ilə müqayisədə daha üstün nəticələr göstərir. Elektrik qatarları enerjinin istifadəsində daha effektivdir və ətraf mühitə daha az təsir göstərir.



İqlim dəyişmələri yavaş-yavaş bütün dünyada fəsadlarını göstərməyə başlayır. Alımlər 2100-cü ilə qədər bu gedişlə temperaturun 5 dərəcə artacağını proqnozlaşdırır.
Əgər qlobal istiləşmədə proqnozlar özünü doğruldarsa, daha böyük fəsadlara yol aça bilər. Bütün dünya yaxın 100 ildə havanın temperaturunun 2 dərəcədədən çox artmamasına səfərbər olub. Azərbaycan da qlobal istiləşmənin qarşısının alınması istiqamətlərdə aparılan işlərə öz tövhəsini verir. Təsadüfi deyil ki, cənab Prezident İlham Əliyevin 25 dekabr 2023-cü ildə imzaladığı Sərəncamla 2024-cü il "Yaşıl Dünya Naminə Həmrəylik İli" elan edilib.
Dəmir yolu nəqliyyatı digər nəqliyyat növlərinə nisbətən daha az karbon emissiyası yaradır. Elektrikləşdirilmiş dəmir yolu sistemləri, xüsusən də bərpa olunan enerji mənbələri ilə işlədikdə, karbon ixracını əhəmiyyətli dərəcədə azaldır.
Dövlət, özəl sektor və ictimaiyyətin birgə səyləri nəticəsində ekoloji təmiz dəmir yolu nəqliyyatının səmərəli tətbiqi mümkün olacaq və bu, ölkənin dayanıqlı inkişafına töhfə verəcək. Bu, həmçinin nəqliyyat zamanı sərf olunan vaxtı və yanacaq xərclərini azaldacaq.

Dəmir yolu nəqliyyatında istifadə edilən elektrik enerjisinin yenilənə bilən mənbələrdən təmin edilməsi ekoloji təsirlərin minimuma endirilməsini təmin edəcək. Bu məqsədlə günəş və külək enerjisi stansiyalarının qurulması və dəmir yolu şəbəkəsinə inteqrasiyası vacibdir.

Ekoloji təmiz dəmir yolu nəqliyyatının səmərəli işləməsi üçün müasir və dayanıqlı infrastrukturun yaradılması zəruridir. Bu, yeni stansiyaların, tunellərin, körpülərin və digər mühəndis qurğularının tikintisini əhatə edir.

Ekoloji təmiz dəmir yolu nəqliyyatının inkişafı bir sıra maneələrlə üzləşir. Bu maneələrin aradan qaldırılması üçün dövlət, özəl sektor və ictimaiyyətin birgə səyləri tələb olunur. İnvestisiyaların cəlb edilməsi, texnoloji inkişafların tətbiqi, qanunvericilik bazasının təkmilləşdirilməsi və ictimai maarifləndirmə ilə bu maneələrə qalib gəlmək mümkündür. Nəticədə, ekoloji təmiz dəmir yolu nəqliyyatı Azərbaycanda davamlı inkişafın əsas elementlərindən birinə çevrilə bilər.

İşğaldan azad olunmuş ərazilərdə yaşıl enerjiyə keçid

İşğaldan azad olunmuş Azərbaycan əraziləri yeni inkişaf mərhələsinə qədəm qoyur. Bu ərazilərin yenidən qurulması və sosial-iqtisadi inkişafı üçün yaşıl enerjiyə keçid mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Yaşıl enerji təkcə ətraf mühitin mühafizəsi üçün deyil, iqtisadi və sosial dayanıqlılığın təmin edilməsi üçün də vacibdir.



İşğaldan azad olunmuş ərazilərdə yaşıl enerjiyə keçidin bir neçə əsas səbəbi var.

*Yaşıl enerji mənbələri havanın və suyun çirklənməsini azaldır, torpaq eroziyasının qarşısını alır və ekoloji tarazlığı qoruyur.

*Yerli enerji mənbələrindən istifadə etmək enerji idxalına olan asılılığı azaldır və enerji təhlükəsizliyini artırır.

*Yaşıl enerji layihələri yerli iqtisadiyyata töhfə verir, yeni iş yerlərinin yaradılmasına və investisiyaların cəlb olunmasına kömək edir.

İşğaldan azad olunmuş ərazilərin yaşıl enerji potensialı yüksəkdir. Bu ərazilərin coğrafi və iqlim şəraiti yenilənə bilən enerji mənbələrindən səmərəli istifadə üçün əlverişlidir. Yüksək günəş radiasiyası səviyyəsi günəş enerjisi istehsalı üçün böyük potensial yaradır. Günəş panellərinin quraşdırılması ilə ərazilərin enerji təminatının böyük bir hissəsini qarşılamaq mümkündür.

Külək enerjisi də bu ərazilərdə böyük potensiala malikdir. Bəzi hissələr yüksək külək sürətinə malikdir ki, bu da külək turbinlərinin quraşdırılması üçün əlverişlidir. Kiçik çaylar və su axınları hidroenerji istehsalı üçün istifadə oluna bilər. Bu, kiçik miqyaslı hidroelektrik stansiyalarının yaradılması üçün şərait yaradır.

Yaşıl enerjiyə keçidin uğurla həyata keçirilməsi üçün bir neçə addım atılmalıdır:

1. İnfrastruktur yenidən qurulmalı: Ərazilərin bərpası zamanı yaşıl enerji infrastrukturunun yaradılması prioritet olmalıdır.
2. Maliyyə dəstəyi: Dövlət və özəl sektor tərəfindən yaşıl enerji layihələrinə maliyyə dəstəyinin göstərilməsi vacibdir.
3. Təlim və maarifləndirmə: Yerli əhali arasında yaşıl enerji sahəsində bilik və bacarıqların artırılması üçün təlim proqramları təşkil olunmalıdır.

Bu səylərlə, işğaldan azad olunmuş ərazilərdə yaşıl enerjiyə keçid uğurla həyata keçirilə bilər və bu, Azərbaycanın dayanıqlı inkişafına böyük töhfə verəcək.

Yaşıl enerjiyə keçiddə risklər də nəzərə alınmalı

Yuxarıda yaşıl enerji mənbələrinə keçidin ətraf mühitin qorunması, iqtisadi inkişaf və enerji təhlükəsizliyi baxımından mühüm əhəmiyyətindən söz açdıq. Lakin bu keçid bir sıra risklər və çətinliklərlə müşayiət olunur. Bu risklərin idarə edilməsi yaşıl enerjinin səmərəli və dayanıqlı şəkildə inkişafını təmin edəcək.

İlkin kapital yatırımları çox yüksəkdir. Günəş panelləri, külək turbinləri və digər yaşıl enerji qurğuları üçün tələb olunan investisiyalar, xüsusən də inkişaf etməkdə olan ölkələr üçün maliyyə yükü yarada bilər. Dövlət və özəl sektor arasında əməkdaşlıq, güzəştli kreditlər və vergi güzəştləri vasitəsilə yaşıl enerji layihələrinin maliyyələşdirilməsi təmin edilə bilər. Beynəlxalq maliyyə institutlarının və donor təşkilatlarının dəstəyi də əhəmiyyətli ola bilər.

Yaşıl enerji texnologiyalarının istifadəsi və saxlanılması üçün xüsusi bilik və bacarıqlar tələb olunur. Bu sahədə təcrübə və kadr çatışmazlığı yaşıl enerji layihələrinin həyata keçirilməsini çətinləşdirə bilər. Təlim və təhsil proqramlarının təşkili, xarici mütəxəssislərin cəlb edilməsi və beynəlxalq əməkdaşlıq vasitəsilə texnologiya transferi həyata keçirilməlidir. Universitetlər və peşə təhsili müəssisələri yaşıl enerji sahəsində ixtisaslı kadrların hazırlanmasına diqqət yetirməlidir.

Günəş və külək enerjisi kimi bərpa olunan enerji mənbələri qeyri-sabitdir və enerjinin saxlanması və şəbəkəyə inteqrasiyası problemlər yarada bilər. Enerji saxlanması texnologiyalarının inkişaf etdirilməsi və mövcud infrastrukturun yenilənməsi tələb olunur. Şəbəkə infrastrukturunun yenilənməsi və möhkəmləndirilməsi üçün yatırımlar həyata keçirilməlidir.
Yaşıl enerji layihələri həyata keçirilərkən iri miqyaslı günəş və külək stansiyalarının qurulması torpaq istifadəsi və biomüxtəliflik baxımından problemlər yarada bilər. Layihələrin ətraf mühitə təsirinin qiymətləndirilməsi və ictimai dinləmələr vasitəsilə yerli icmaların iştirakı təmin edilməlidir. Layihələrin həyata keçirilməsi zamanı ekoloji və sosial məsuliyyət nəzərə alınmalıdır.

Yaşıl enerji layihələri uzunmüddətli maliyyə riskləri ilə müşayiət oluna bilər.
Dövlətin maliyyə dəstəyi və zəmanətləri, stabil tənzimləmə mühitinin yaradılması və uzunmüddətli enerji müqavilələri vasitəsilə bu risklər azaldıla bilər. Ona görə də investorların maraqlarını qorumaq üçün maliyyə mexanizmləri inkişaf etdirilməlidir.

Dövlətin enerji siyasətindəki dəyişikliklər və tənzimləmə boşluqları investorlar üçün risk yarada bilər. Uzunmüddətli və sabit enerji siyasətinin formalaşdırılması, qanunvericilik çərçivəsinin aydın və şəffaf olması təmin edilməlidir. Dövlət və özəl sektor arasında dialoq və əməkdaşlıq vasitəsilə tənzimləmə riskləri idarə olunmalıdır.


Dünya ölkələrinin yaşıl enerjiyə keçid təcrübəsinin Azərbaycanda səmərəli tətbiqindən faydalana bilərik


Yaşıl enerji, dünyada dayanıqlı inkişafın əsas komponentlərindən biridir. Qabaqcıl ölkələrin yaşıl enerjiyə keçid təcrübələri Azərbaycanda da tətbiq edilərək enerji təhlükəsizliyini artırmaq, ekoloji problemləri azaltmaq və iqtisadi inkişafı təmin etmək üçün mühüm addım ola bilər.

Almaniya təcrübəsinə nəzər salaq: Almaniya "Energiewende" (Enerji Keçidi) proqramı çərçivəsində yenilənə bilən enerji mənbələrinin payını əhəmiyyətli dərəcədə artırmışdır. Almaniyanın təcrübəsindən istifadə edərək, Azərbaycanda günəş və külək enerjisi sahəsində irəliləyişlər əldə etmək mümkündür.

Danimarka külək enerjisinin istifadəsi sahəsində qabaqcıl ölkələrdən biridir. Külək turbinləri istehsalı və qurulması sahəsində böyük təcrübəyə malik olan Danimarka, Azərbaycanda külək enerjisinin inkişaf etdirilməsi üçün mükəmməl bir nümunədir.

Çin hökumətinin güclü dəstəyi və böyük investisiyalar sayəsində ölkədə geniş miqyaslı yaşıl enerji layihələri həyata keçirilmişdir. Azərbaycanda da dövlət dəstəyi və investisiyalar vasitəsilə yaşıl enerji layihələrinin həyata keçirilməsi mümkündür.

ABŞ-da yaşıl enerji sahəsində innovasiyalar və texnoloji inkişaflar geniş yayılmışdır. Günəş enerjisi panelləri və külək turbinlərinin effektivliyini artırmaq üçün aparılan araşdırmalar Azərbaycanda da tətbiq edilə bilər. ABŞ-ın texnoloji təcrübəsi Azərbaycanda yaşıl enerji texnologiyalarının inkişafına kömək edə bilər.

Qabaqcıl ölkələrlə əməkdaşlıq, Azərbaycanda yaşıl enerjinin inkişafı üçün vacibdir. Bu əməkdaşlıq çərçivəsində texnologiya transferi, təlim proqramları və investisiya layihələri həyata keçirilə bilər.


Elnurə Abuşova
“Azərbaycan Dəmir Yolları” QSC və Azərbaycan Mətbuat Şurasının ilə kütləvi informasiya vasitələrinin təmsilçiləri arasında keçirdiyi iqlim təşəbbüsləri müsabiqəsinə təqdim olunur