Avropanın ən yüksək hüquq məhkəməsi çərşənbə axşamı üç ayrı işdə dövlətlərin qlobal istiləşmə qarşısında kifayət qədər hərəkət edib-etməmələrinə qərar verəcək və bu qərarlar onları daha çox şey etməyə məcbur edə bilər.

46 üzvdən ibarət Avropa Şurasının bir hissəsi olan Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi hökumətlərin iqlim dəyişikliyi siyasətlərinin Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasını pozub-pozulmaması ilə bağlı qərar verəcək.

Hər üç iş Avropa hökumətlərini qlobal istiləşməyə qarşı tədbirlərdə fəaliyyətsizlikdə və ya qeyri-kafi fəaliyyətdə ittiham edir.
Məsələnin əhəmiyyətinin əlaməti olaraq, bütün işlərə AİHM-in Böyük Palatası tərəfindən prioritet kimi baxılıb, onun 17 hakimi potensial əhəmiyyətli hüquqi presedent yarada bilər.

Məhkəmənin ilk dəfə iqlim dəyişikliyi ilə bağlı qərarı olacaq.

Bir neçə Avropa dövləti, o cümlədən Fransa, qlobal istiləşmə ilə bağlı öhdəlikləri yerinə yetirmədiyinə görə artıq yerli məhkəmələr tərəfindən qınansa da, AİHM daha da irəli gedərək yeni fundamental hüquqlar müəyyən edə bilər.

İşlərdən birini müdafiə edən hüquqşünas və Fransanın keçmiş ətraf mühit naziri Corinne Lepage deyir ki, problem "mümkün qədər sabit bir iqlimə fərdi və kollektiv hüququn tanınmasını təmin etməkdir, bu mühüm hüquqi yenilikdir".
Məhkəmə 2021-ci ilin iyulunda bələdiyyənin lehinə qərar verdi, lakin onun öz adına qaldırdığı işi rədd etdi və Careme onu AİHM-ə apardı.
Üçüncü iş, 2017-ci ildə ölkələrini külə çevirən yanğınlardan sonra hərəkətə keçməkdən ruhlanan 12-24 yaş arası altı portuqaliyalı tərəfindən qaldırıldı.

Onların iddiası təkcə Portuqaliyaya deyil, həm də digər 31 dövlətə – Aİ-nin hər bir ölkəsinə, həmçinin Norveç, İsveçrə, Türkiyə, Böyük Britaniya və Rusiyaya qarşıdır.

Təkcə Aİ üzvləri deyil, demək olar ki, bütün Avropa ölkələri Avropa Şurasına daxildir.

Rusiya Ukraynanı işğal etdikdən sonra şuradan çıxarıldı, lakin Moskvaya qarşı işlərə hələ də məhkəmədə baxılır.
AİHM işlərə yalnız bütün daxili müraciətlər tükəndikdə baxır.

Onun qərarları məcburidir, baxmayaraq ki, Türkiyə kimi bəzi dövlətlərin riayət etməsində problemlər yaranıb.

Üç iş ilk növbədə konvensiyanın “yaşamaq hüququnu” və “şəxsi həyata hörmət hüququnu” müdafiə edən maddələrinə əsaslanır.

Lakin məhkəmə yalnız bu işlərin milli səviyyədə bütün müdafiə vasitələrini tükətdiyini müəyyən edərsə, presedent təyin edən hökm çıxaracaq.