Bu yaxınlarda başlayan erməni əsirlərin Azərbaycanın minalanmış ərazilərinin xəritələrinə mübadiləsi prosesi çox maraqlı görünür. Bir neçə gün əvvəl ikinci belə mübadilə baş verdi - birincisi iyunun əvvəlində reallaşmışdı.

Birinci mübadilə ABŞ və Avropa Birliyinin (AB) təşəbbüsü və Gürcüstanın vasitəçiliyi ilə baş verdi. Fəqət sonuncu addım, Qərbin bu məsələdəki fəaliyyətinə qısqanclıqla və narahatlıqla reaksiya verən və eyni dərəcədə təsirli bir addım atmağa qərar verən Rusiyanın açıq bir təsir nümayişi idi.

Nəticədə, Rusiyanın Qarabağdakı sülhməramlı kontingentinin komandiri general Muradov, azad edilmiş iki rayonun minalanmış ərazilərinin xəritələrini Bakıya gətirdi, əvəzində 15 erməni əsiri qəbul etdi və İrəvana apardı.

Azərbaycanda hələ də diversiya törətmək cəhdində ittiham edilən ermənilərin mühakiməsi davam edir. Daha 4 azad edilmiş rayonun minalanmış ərazilərinin xəritəsi bizdə yoxdur.

Bəs, bundan sonra nə baş verəcək? Oyun davam edəcəkmi? Yəni “parça-parça” dəyişdirəcəyik? Ümumiyyətlə, belə addımın mənası nədir? Axı, məlumdur ki, Moskvanın İrəvanı bir anda bütün mina xəritələrini təhvil verməyə məcbur edəcək qədər təsir gücü var. Özü də belə bir addım, hətta sülhməramlılarını Qarabağa gətirən Rusiyanın maraqlarına da tam cavab verməli idi. Moskva niyə birdəfəlik mübadiləyə getmir? Baş verənləri necə xarakterizə etmək olar?

AYNA-nın suallarını tanınmış ekspertlər cavablandırıblar.

Azad Rusiya Fondunun Cənubi Qafqazdakı nümayəndəliyinin direktoru, politoloq Yeqor Kuroptev:

“Əlbəttə ki, Rusiya minalanmış ərazilərin bütün xəritələrini bütün əsir ermənilərin müqabilində dəyişməyə məcbur etmək üçün təsir gücünə sahibdir. Ancaq Rusiya heç vaxt Azərbaycanla Ermənistan arasındakı mübahisələrin tam həllində maraqlı olmayıb, buna görə Kreml, bacardığı kimi, hər iki ölkəyə təsir imkanlarını və Türkiyə ilə bazarlıq predmetini qorumaq üçün münaqişəni tam sönməyə qoymur. Kremlə lazımi anda çıxarıb bir şeyə dəyişmək və ya təzyiq vasitəsi kimi istifadə etmək üçün cibində hansısa təsir alətlərini saxlamaq daha sərf edir.

İndi Moskva belə bir alətdən istifadə etməli oldu, çünki ABŞ regional siyasətə qayıdışını nümayiş etdirən bir addım atmışdı. Ancaq Qərb uzaqda, Rusiya isə yaxındadır. Qərbin bölgəyə qarşı Rusiya qədər günahları yoxdur, bu səbəbdən də nüfuzlarının tamamilə məhv olmaması üçün Moskvanın daha əhəmiyyətli addımlar atması lazımdır.

Artıq Ermənistanda hamı başa düşür ki, Moskva İrəvana xəyanət etdi və eyni ruhda davam edəcək. Bəli, təzyiq və təsir böyükdür, amma bundan məsələnin anlayışı azalmır. Bakının xoşuna gəlməsə də, ərazisində dəqiq bir mandata sahib olmayan rus əsgərləri var. Odur ki, Moskva dərhal bütün xəritələri bütün məhbuslarla mübadilə edə bilər və kommunikasiyaların açılması məsələsini həll edə bilər.

Ancaq gördüyümüz kimi, əlində bir “kozır kartı” saxlamaq Kreml üçün özünün qarant olduğu razılığı təbliğ etməkdən daha vacibdir, baxmayaraq ki, bunun icrası nəticəsində Moskvanın bölgəyə təsiri genişlənəcək, bölgə üzərində, regional kommunikasiyalar üzərində daha da böyük nəzarət əldə edəcək”.

Azərbaycan Milli Məclisinin üzvü, politoloq Rasim Musabəyov:

“Əsirlərin mina xəritələri ilə dəyişməsi proses davam edə bilər. Digər etibarlı xəritələr də olacaq - bunun müqabilində ermənilər elan edilmiş atəşkəsdən sonra, yəni 10 noyabrdan sonra Üçlü Bəyannaməni pozaraq Azərbaycan ərazilərini işğal etmiş əsirlərini geri alacaqlar. Hərbi cinayətlər törətməyənlər və yüngül cəza alanlar Ermənistana təhvil veriləcək. Ağır ittihamlarla iş alan cinayətkarlar həbsxanaya göndəriləcək. Onların sərbəst buraxılması isə yalnız tərəflərin barışıq müqaviləsi imzalamaları nəticəsində, Prezident tərəfindən bağışlanılması proseduru yolu ilə mümkün olacaq.

Və bu, oyun deyil, ciddi bir siyasi prosesdir. Bir-birinizə doğru addımlar qarşılıqlı şəkildə atılmalıdır. Tərəflər arasında hələ də bir inam yoxdur və bu səbəbdən vasitəçi xidmətlərindən istifadə edirlər və mübadilə diqqətlə və nisbətdə aparılır. Bir müddət hər şey bu rejimdə davam edəcək”.