Hələ 1988-ci ildə Azərbaycan xalqının qəddar düşməni Zori Balayan Silva
Kaputikyanla birgə Moskvada Mixail Qorbaçovla görüşüb, ondan “Qarabağ
məsələsini” Ermənistan SSR–in xeyrinə həll etməsini xahiş etmişdi. Yeddi il əvvəl
isə Vladimir Putinə ünvanladığı məktubunda Azərbaycandan, Türkiyədən,
Gürcüstandan, Ermənistan üçün torpaq qopartmaqdan ötrü yalvaran Zori Balayan
həm də Qarabağ probleminin həlli barədə Rusiya rəhbərinə yekə-yekə
məsləhətlər verərərk yazırdı: “Əgər Siz gələcək haqqında kəsərli
düşünmürsünüzsə, onda o Sizin olmayacaq."
Məlum məktubunda Z. Balayan Rusiya ilə ümumi sərhədləri olmamasına
həyasızcasına təəssüflənir və xam xəyallara uyub arzu edirdi ki, Azərbaycanın,
Gürcüstanın, Şimali Qafqazın və Rusiyanın bir hissəsini həzm edəndən sonra, ona
doğma olan Ryazan vilayətinə qədər Rusiya və Ermənistan arasında ümumi sərhəd
yaransın.
Belə yerdə deyirlər, yavaş ye, boğazında qalar!..
Bir sözlə, Azərbaycanın Xankəndi şəhərində anadan olan Zori Balayan 80-ci illərin
sonundan Qarabağda qan tökülməsinin yorulmaz ilhamçısı kimi, öz əsərləri ilə
millətçi ideoloq olaraq türklərə qarşı ardıcıl nifrət ocağını körükləyib və bu
günəcən də özünün bu iyrənc missiyasından əl çəkmir. Onun “Ocaq" kitabı
bütövlükdə Cənubi Qafqazda Azərbaycanın mövcudluğunun əleyhinə yönəlib.
1980-ci illərin əvvəllərində yazılan bu kitabda Zori Balayan tarixi utanmazcasına
təhrif edərək, Qarabağın və Naxçıvan xanlıqlarının qədim erməni torpağı olduğunu
iddia edir.
Bu iddianı Putinə ünvanladığı açıq məktubunda yenidən dilə gətirən Balayanı
görəsən “ciddiyə” alanlar bəs niyə ona sual vermirlər ki, tarix boyu İrəvan,
Qarabağ və Naxçıvan xanlıqlarının başında hansısa Mıkırtıç, Balayanı törədən ulu
babası və ya Ayrapet adında hansısa erməni dururdu, yoxsa Hüseynqulu xan,
Məhəmməd xan, Pənahəli xan, Kəlbəli xan kimi igid Azərbaycan türkləri?!.
Xalq yazıçısı Çingiz Abdullayev "Zori Balayanın Vladimir Putinə ünvanlanmış açıq
məktubuna aid qeydlər"ində yazır: "Erməni mənşəli Amerika tədqiqatçısı Corc
Burnutyan bildirir ki, 1836-cı ildə Peterburqda dərc edilən rəsmi məlumata görə,
Dağlıq Qarabağda on doqquz min erməni və otuz beş min türk yaşayırdı.
Maraqlıdır ki, bir çox tədqiqatçılar, o cümlədən erməni müəllifləri də əhalinin
siyahıya alınmasının qışda və yayda keçirilməsinin fərqinə varmağın vacibliyini
vurğulayırdılar; köçəri, yaxud yarı köçəri soydaşlarımızın dağlara, yaylaqlara
köçməsinin nəzərə alınmasını xatırladırdılar. Rusiya araşdırıcısı Jamskov göstərirdi ki, Dağlıq Qarabağ əhalisi 1845-ci ildə otuz min erməni və altmış iki min nəfər
müsəlmanlardan ibarət idi, müsəlmanların səksən faizi köçəri həyat sürürdü.
Rusiyanın İrandakı səfiri Qriboyedov erməni arxiyepiskopu Nersesin məlumatına
əsaslanaraq Türkmənçay müqaviləsindən sonra Arazın bu tayına səkkiz mindən
artıq erməni ailəsinin köçürülməsini bildirirdi. Olmaya, arxiyepiskopun şəhadəti də
cənab Balayan üçün əhəmiyyət kəsb etmir?"
Çox əfsuslar olsun ki, “Qarabağ problemi – Rusiyanın problemidir” deyə
riyakarcasına yazdığı bu məktubdan iki-üç il sonra ATƏT-in Minsk qrupunun
həmsədri olan Rusiyanın paytaxtında Zori Balayanın 8 cildliyi nəşr olundu. Üstəlik
xalqlar arasında milli ədavəti qızışdıran ”Ocaq" əsərinin də daxil edildiyi həmin 8
cildliyin Moskva İncəsənət İşçiləri Sarayında təqdimatı keçirildi. Rusiya Yazıçılar
Birliyi, Rusiya Jurnalistlər Birliyi, "Literaturnaya Qazeta" və "Bədii Ədəbiyyat"
federal nəşriyyat evinin təşkilatçılığı ilə baş tutan mərasimdə Balayanın yazdığı
məqalələr, reportajlar, o cümlədən "Ocaq" əsəri haqqında yağlı təriflər söylənildi.
Bir dəfə xalq yazıçısı Ç. Abdullayev AYB-nin Natəvan klubundakı çıxışlarının
birində “Ocaq” kitabı ilə “məşhurlaşan” erməni yazarın "Literaturnaya qazeta"da
işləyərkən Azərbaycanın ədəbi mühitinin təmsilçısı, yazıçı-jurnalist Elmira
Axundovadan necə qorxub-çəkindiyini belə dilə gətirmişdi: "Elmira xanım
"Literaturnaya qazeta" da işlədiyi vaxtlarda Zori Balayan həmin qəzetin
redaksiyasında görünməməyə çalışırdı.”
Əgər qəzetimizin oxucuları xatırlayırlarsa, 2009-cu ildə Milli Məclisin deputatı
Qənirə Paşayeva Avropa Şurası Parlament Assambleyasında "Ruhumuzun
dirçəlişi" kitabından sitatlar gətirəndən az sonra Zori Balayan qorxaqcasına
bəyanat vermişdi. Belə ki, o, erməni xislətini növbəti dəfə nümayiş etdirərək
Rusiya ermənilərinə məxsus internet portallarından birinə verdiyi müsahibəsində
"Ruhumuzun dirçəlişi" adlı kitabından imtina etmişdi. O zaman “Belə bir kitab
yoxdur” deyən və hazırda 85 yaşını arxada qoyan Zori Balayan 1994-cü ildə Bakı
metrosunda baş verən və 14 nəfərin ölümü, 49 nəfərin xəsarət alması ilə
nəticələnən terror aktında da heç bir rolunun olmadığından, amma buna görə bir
neçə il İnteropl xətti ilə axtarışa verilməsindən “yazıqcasına” gileylənərək
demişdi: “Ümumiyyətlə, 60-cı illərdən sonra Bakıda olmamışam. Necə ola bilər ki,
90-cı illərdə mən Bakıda metro stansiyası partladılanda orada olum? Amma buna
baxmayaraq, bir neçə il məhkəmə getdi, hətta partlayışı təşkil etdiyimlə bağlı
İnterpol xətti ilə axtarışa verilməyimə görə dəhşətlər yaşadım. Guya mən bilə-bilə
Bakıya gələrək hər hansı hərbi obyekt yox, qadınların, uşaqların qocaların olduğu
metro stansiyasında partlayış təşkil etmişəm.” Zori Balayan bundan sonda daha
sözügedən kitabla (Ruhumuzun dirçəlişi”) bağlı açıqlama verməyəcəyini də
bildirmişdi...
Qeyd edək ki, Qarabağ hadisələrinin iştirakçışı, erməni ideoloq Zori Balayanın
"Ruhumuzun dirçəlişi" adlı kitab yazdığı və orada 1992-ci ilin 26 fevralında
ermənilərin Xocalıda törətdikləri soyqırımına dair tükürpədici məqamların təsvir
olunduğu bildirilir.
Son olaraq qeyd edək ki, Rusiya kimi ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədri olan
Fransa ilə ABŞ da tarixən erməni məsələsini, Azərbaycan torpaqlarında
Ermənistan dövlətini gündəmə gətirib yaradan dövlətlərdir. Yarandığı gündən bu
günə kimi Minsk qrupu çərçivəsində gedən danışıqlarda qüvvələr nisbəti həmişə
dördün birə olduğunun dəfələrlə şahidi olmuşuq. Fikrimiz qəribə səslənsə də
bunu deməyi özümüzə mənəvi borc bilirik: bu gün Azərbaycana qarşı əslində
“dörd Ermənistan” var...

Nurəddin ƏDİLOĞLU.
05.09.2020