Hepatit A xəstəliyi pis gigiyenik şəraitdən ötürülən bir xəstəlikdir. Hepatit A-nın qarşısını peyvəndlə almaq olar. Xalq arasında sarılıq kimi tanınan Hepatit A visusu çox yoluxucudur. Ümumiyyətlə sanitar və gigiyena şəraiti zəif olan ölkələrdə müşahidə olunan Hepatit A-nın xüsusi müalicəsi yoxdur. Xəstəlikdən qorunmağın əsas yolu peyvənd olsa da, digər yol əlləri düzgün yumaq, təzə tərəvəz və meyvələri təmiz su ilə yaxşıca yumaq və budan sonra uyğun istifadə etməkdir.

Hepatit A nədir?

Hepatit A xəstəliyi, hepatit A virusunun (HAV) səbəb olduğu, insandan insana keçən ciddi qaraciyər xəstəliyidir. Hepatit A-nın ötürülməsinin əsas yolu əllərin düzgün yuyulmamasıdır. Hepatit B və ya Hepatit C-dən fərqlidir. Hepatit A, hepatit B və hepatit C-dən fərqli olaraq, xroniki qaraciyər xəstəliyinə səbəb olmur, lakin qaraciyəri zəiflədir və kəskin qaraciyər çatışmazlığına səbəb ola bilər.

Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının məlumatına görə, 2016-cı ildə dünyada 7134 nəfər hepatit A səbəbindən kəskin qaraciyər çatışmazlığından dünyasını dəyişib. Bu ölümlər viral hepatitdən ölənlərin 0,5 faizini təşkil edir. Hepatit A dövri təkrarlanma tendensiyası ilə bütün dünyada sporadik və epidemiyalar şəklində ortaya çıxıb. Məsələn, 1988-ci ildə Şanxayda təxminən 300.000 insan hepatit A-dan təsirləndi.

Xəstəlik sanitariya və gigiyena şəraitinin ümumiyyətlə zəif olduğu aşağı və orta gəlirli ölkələrdə yaygındır. Belə ölkələrdə uşaqların əksəriyyəti virusa 10 yaşından əvvəl, simptomlar görünməmişdən əvvəl yoluxur.

Hepatit A virusunun əlamətləri hansılardır?

Hepatit A simptomatik bir xəstəlikdir. Bu simptomları aşağıdakı kimi sıralamaq olar:

Qızdırma
tükənmə
Halsızlıq
Ürəkbulanma
qusma
Oynaq ağrıları
Şiddətli mədə ağrısı və ishal (xüsusilə uşaqlarda)
Sarı dəri, gözlər, tünd sidik, gil rəngli nəcis
Hepatit A xəstəliyinin simptomları
Bu əlamətlər xüsusilə hepatit A virusuna məruz qaldıqdan sonra 2-6 həftə ərzində görünür. Xəstəlik adətən iki aydan az davam etsə də, bəzi insanlarda sağalma prosesi altı aya qədər çəkə bilər. Hepatit A sizi işləmək və ya məktəbə gedə bilməyəcək dərəcədə çox xəstə edə bilər. Uşaqlarda simptomlar ümumiyyətlə müşahidə edilməsə də, böyüklərdə simptomlar tez-tez olur.

Hepatit A virusu necə yoluxur?

Hepatit A adətən nəcislə çirklənmiş su və ya qida qəbulu ilə ötürülür. Düzgün olmayan əl gigiyenası xəstəliyin əsas səbəblərindən biridir. Bundan əlavə, kanalizasiya suları və qidalarla təmas, çiy və ya az bişmiş qidalar hepatit A ötürülmə yolları arasındadır. Hepatit A gigiyena şəraiti zəif olan ölkələrdə çox yaygındır. Yoluxmuş insandan yoluxmamış insana ötürülür. Qeyri-düzgün təmizlənməmiş su da xəstəliyi ötürür. Gündəlik təmaslar yoluxmaya səbəb olmur.

Hepatit A xəstəliyinin diaqnozu necə qoyulur?

Həkim əvvəlcə xəstənin ətraflı tarixini dinləyir və sonra fiziki müayinə aparır. Hepatit A-ya diaqnoz qoymağın ən asan yolu qan testindən keçir. Diaqnoz qanda HAV-a (Anti-HAV IgM) antitellərinin aşkarlanması ilə qoyulur.

Bundan əlavə, virusun qaraciyərə zərər verib-verməməsi üçün qanda qaraciyər funksiyası testləri də yoxlanılır. Anti-HAV IgM Hepatit A-ya ilk dəfə məruz qaldıqda əmələ gəlir. Kəskin infeksiya vəziyyətini diaqnoz edirlər. Hepatit A IgG gec başlayan antiteldir. İllərlə bədəndə qalır və bu virusa daha əvvəl yoluxub-yoluxmadığınızı göstərir. Bundan əlavə, hepatit A peyvəndi edilmişdirsə, testdə hepatit IgG antiteli müsbətdir. Adətən qaraciyərin ultrasəs müayinəsidə də tələb olunur.

Hepatit A xəstəliyi necə müalicə olunur?

Hepatit A virusu üçün xüsusi müalicə üsulu yoxdur. Ümumiyyətlə, xəstələrə evdə dincəlmələri və sağlam qidalanmaları tövsiyə olunur. Bundan əlavə, xəstələr yaxından izlənilməlidir. Hepatit A-da qaraciyər çatışmazlığı və qaraciyər transplantasiyası tələb olunan hallar nadirdir. Müalicələrdə istifadə olunan dərmanlar də virusu deyil, qaraciyəri dəstəkləmək məqsədi daşıyır.

Xəstələrdən az yağlı, ac qalmadan, qaraciyəri yormadan yemək tələb olunur. Yemək elə seçilməlidir ki, həzm olunsun. Alkoqoldan qaçınmaq lazımdır. Xəstələr həkimin xəbəri olmadan dərman istifadə etməməli və evdəki digər şəxslərdən uzaq durmalıdırlar.
Məqalə Dr. Fuad Mustafayevin səhifəsindən götürülüb.