Uşaq üçün hər iki valideynin onun həyatında iştirak etməsi vacibdir. Ancaq təəssüf ki, bir çox atalar övladlarına kifayət qədər diqqət yetirmirlər. Əgər uşaq əlil doğulubsa və ya onu əldə edibsə, məsələn, qəza nəticəsində, o zaman atalar çox vaxt ailəni tamamilə tərk edirlər. Kişilərə çətin həyat vəziyyətlərinin öhdəsindən gəlmək və ailə institutunu möhkəmləndirmək üçün ölkədə yeni layihəyə start verilib.
2023-cü il avqustun 1-dən “Müstəqil Həyat Tərzi” Əlillərə Dəstək İctimai Birliyi “Məsuliyyətli Validayn -Məsuliyyətli Ata Mədəniyyətinin İnkişafı Mərkəzinin yaradılması: Əlilliyi olan uşaqların ataları və əlilliyi olan atalar” qrant layihəsinin icrasına başlayıb. Mərkəzin rəhbəri Aydın Xəlilov redaksiyamızla söhbətində bu layihədən danışıb.

– Xəstə uşaq dünyaya gələndən sonra atalar nə qədər tez-tez ailəni tərk edir və bunun səbəbi nədir?
– Xəstə uşağın doğulması, şübhəsiz ki, ailə üçün ciddi sınaqdır. Statistikaya görə, əlilliyi olan uşaqların atalarının üçdə biri ailəni tərk edir və xüsusi övladının həyatında iştirak etmir. Niyə? Bunun bir neçə səbəbi var. Psixoloqlar qeyd edirlər ki, kişi tez-tez belə bir uşağın doğulmasını öz uğursuzluğu kimi qəbul edir, çünki onun üçün nəslin davamı xüsusi rol oynayır. Ona elə gələ bilər ki, bu, onların ailəsinin sonudur, xüsusən də həyat yoldaşı (arvad) bütün diqqətini xüsusi qayğıya ehtiyacı olan uşağa verir və onun haqqında unutduqlarına inanır.

Ana üçün bu, heç də az faciə deyil. Amma ərlərinin və qohumlarının dəstəyi olmadan belə qalan qadınlar nadir hallarda xəstə uşağını atırlar.


– Bu doğrudur, amma nəzərə almalıyıq ki, ananın onunla hamiləlik dövründə başlayan daha sıx əlaqəsi var. Ata ilə bu əlaqə tədricən, zamanla yaranır. Təbii ki, kişinin ailəni tərk etməsi çox vaxt ailədə sevginin olmadığını göstərir. Ailədə qalanlar heç nəyi dəyişmək istəməyənlər də, məğlubiyyəti etiraf etmək istəməyənlər və təbii ki, ailənin onlar üçün böyük dəyər hesab etdiyi və məsuliyyət daşımağa tam hazır olanlardır.

Ailə böhranına diqqət çəkmək.


– Bir çox qadınlar xüsusi uşaqları tək böyüdürlər. Ölkəmizdə belə tənha atalar haqqında məlumat varmı?
- Bu barədə statistik məlumat yoxdur. Ola bilsin ki, layihəmiz çərçivəsində bu mövzunu bir çox mövzular arasında qaldıraq. Onu da qeyd edim ki, Azərbaycanda nə qədər xüsusi uşağın övladlığa götürülməsi ilə bağlı məsələnin qaldırılması nəzərdə tutulur. Bu məsələlərlə bağlı aidiyyatı dövlət qurumlarına müraciət etmək niyyətindəyik. Layihənin sonunda nəticələr və əldə edilən məlumatlar əsasında hesabat təqdim edəcəyik.



- Layihənizin məqsədi nədir?

– Onun köməyi ilə biz cəmiyyətin, ataların diqqətini ailə böhranına, ailə dəyərlərinə cəlb etmək istəyirik. Layihə uşaqların sosiallaşmasında və ailə institutunun möhkəmləndirilməsində atanın rolunun artırılmasına, mənəvi-əxlaqi ənənələrin və ailə münasibətlərinin dirçəldilməsi və qorunub saxlanılmasına yönəlib. Mərkəzimiz bu layihəni Azərbaycan Respublikası QHT-lərə Dövlət Dəstəyi Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə həyata keçirir.
Bu mərhələdə biz ƏƏSMN tabeliyində Dövlət Tibbi-Sosial Ekspertiza və Reabilitasiya Agentliyinin nəzdində fəaliyyət göstərən Reabilitasiya Mərkəzlərində təlimlərin və görüşlər təşkil olunub və davam edir. 1 saylı Uşaq Reabilitasiya Mərkəzi, 2 saylı Uşaq Reabilitasiya Mərkəzi, Respublika Reabilitasiya Mərkəzi, Sumqayıt Reabilitasiya Mərkəzi artıq təlimlər və görüşlər keçirilib. Bakı Reabilitasiya Mərkəzi, Mərdəkan Reabilitasiya Mərkəzi, Şaqan Reabilitasiya Mərkəzlərində iş davam etməkdədir.
Layihə çərçivəsində maarifləndirici sosial çarx çəkiləcək və ictimaiyyətə təqdim olunacaq.



– Layihədə neçə nəfər iştirak edəcək?

– Birinci mərhələdə yüzə yaxın. Artıq onlar üçün müxtəlif görüşlər, təlimlər təşkil edir və keçiririk. Layihəyə psixoloqlar, müxtəlif sahələr üzrə mütəxəssislər, sosial işçilər cəlb olunacaq. Bir çox strukturlarla işləyəcəyik. Məsələn, əgər ailədə problemlər məşğulluq məsələləri ilə bağlıdırsa, o zaman biz Məşğulluq Agentliyi ilə işləyəcəyik. Bu, Azərbaycanda xüsusi övlad böyüdən ataların aktiv atalığının dəstəklənməsi ilə bağlı ilk layihədir. Sağlamlıq imkanları məhdud uşağın doğulmasını gözləyən və ya artıq əlil uşaqları olan gənc atalarla təşkilati qrup işi aparılır. Valideynlərin təlimi antenatal klinikalar, uşaq klinikaları və reabilitasiya mərkəzləri ilə əməkdaşlıqda həyata keçirilir. Ümid edirəm ki, görülən işlər sayəsində xəstə uşağın doğulması ilə bağlı ailəni tərk edən ataların sayını azaltmaq, məsuliyyətli atalığı təbliğ etmək, valideynlərin hüquq mədəniyyətinin səviyyəsini yüksəltmək mümkün olacaq.

Təkcə mənəvi dəstək lazım deyil.

– Layihənin ikinci istiqaməti də var – əlil atalara dəstək. Bu haqda bizə daha ətraflı məlumat verə bilərsinizmi?

– Həyat yoldaşlarından birinin əlilliyi ailə üçün heç də az sınaq deyil. Xoşbəxtlikdən, bu vəziyyətdə ailə üzvləri tez-tez əlilliklə üzləşən ailə üzvünə hərtərəfli dəstək verirlər. Ancaq bu həmişə olmur, ya da bəzən dəstək ancaq mərhəmət, təəssüflə məhdudlaşır, amma başqa heç nə yoxdur. Amma tez-tez xüsusi məsləhətə və ya davranışa ehtiyac var, çünki əlillik almış bir şəxs onun üçün uyğunlaşmadığı yeni bir reallıqla qarşılaşır. Onun reabilitasiyaya ehtiyacı var - fiziki və psixoloji; bəzən yeni bacarıqlar öyrənməyə və ya peşə dəyişdirməyə ehtiyac var. Onun "yarım parası" hazır olmadığı bütün bu dəyişikliklərdən narahatlıq hiss edə bilər. Nəticə çox vaxt boşanmadır. Psixoloqların fikrincə, valideynlər uşağın gözü qarşısında hər şeyi nizamlamasalar da, münaqişənin dərəcəsi aşağı olsa belə, boşanma istənilən halda uşağa bu və ya digər şəkildə mənfi təsir göstərir. Üstəlik, boşanma erkən yaşda baş versə belə, uşağın şüuraltı bu xatirələri saxlaya bilir. Boşanma zamanı elə olur ki, valideynlərdən biri (adətən ata) ilə münasibət həmişəlik olaraq kəsilir. Layihəmiz çərçivəsində əlil atalara hərtərəfli yardım göstərəcəyik. Qeyd edim ki, layihə oktyabrın 31-dək davam edəcək və orada iştirak etmək və ya dəstək olmaq istəyən hər kəs bizimlə əlaqə saxlaya bilər. Layihə çox ciddi və ölkəmiz üçün zəruridir, ona görə də ümid edirik ki, biz onu uzatmaq üçün donorlar tapa biləcəyik