Azərbaycan Respublikasındakı İran İslam Respublikası Səfirliyinin Mədəniyyət Mərkəzinin rəhbəri Əskər Farsinin "Ölkə.Az" xəbər portalına müsahibəsini təqdim edirik:
Azərbaycanda həsrət ədəbiyyatı yaranmışdı

-İlk öncə zaman ayırdığınız üçün təşəkkür edirəm. Cənab Farsi, İran Mədəniyyət Mərkəzinin fəaliyyəti barədə məlumat verərdiniz.

-Gec də olsa bütün Azərbaycan xalqının yeni il münasibəti ilə təbrik edirəm. Azərbaycan xalqının artan rifahı bizi - İran xalqını da sevindirir. Biz bir dinin, bir mədəniyyətin daşıyıcılarıyıq və illərlə belə olub. Bizə Azərbaycan xalqı təkcə qonşu deyil, biz bir birimizə bağlıyıq.

“İran Azərbaycanın ən ağır günlərində həmişə Azərbaycana dəstək olub”

İran Mədəniyyətindən danışarkən başqa bir mədəniyyətdən danışmırıq. Biz bir mədəniyyətdən olan iki dövlətdən danışırıq. Dünyanın heç bir ölkəsində belə bir nümunə tapmaq olmaz. Müstəqillik əldə etdiyi ilk gündən İran daima Azərbaycanın yanında olub. Azərbaycanın günbəgün çiçəklənməsi bizi - İran xalqını da ruhlandırır. İranın və Azərbaycanın xalqları yox, həm də rəsmiləri bu yaxınlaşmanın tərəfdarlarıdırlar. Təkcə onu deyim ki, cənab Ruhani İran Prezidenti seçildiyi dörd il yarım müddətində Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyevlə 10 dəfə görüşüblər. Bu görüşlər nəticəsində bağlanan sazişlər hər iki ölkənin iqtisadiyyatına böyük təkan verib, artan turist səyahətləri xalqlarımızı daha da yaxınlaşdırıb. İki ölkə Prezidentinin 10 dəfə görüşməyi təkcə ticari əlaqələri qüvvətləndirməyib, bu görüşlər nəticəsində xalqların bir-birinə qarşılıqlı səyahətləri daha da artıb, mədəni əlaqələrin daha da sıx olmasına gətirib. Təkcə onu qeyd edim ki, bu yaxınlarda "UNESCO" tərəfindən “Çovqan” oyununun hər iki dövlətin qeyri maddi sərvəti kimi qeydə alınması bizim birlikdə növbəti qələbəmizdir, bizim bir olmağımızın sübutudur və bir daha bir mədəniyyətin daşıyıcısı olduğumuzu qeyd edir. Bir neçə il bundan əvvəl Novruz bayramının da 10 ölkənin qeyri - maddi sərvəti kimi qeydə alındığı zaman bizim ölkələrin adları yanaşı çəkilib. Bu yaxınlarda "UNESCO"nun kamança alətinin qeydə alınmasında bizim ölkələr birgə olublar. Bütün bu sübutları sayası olsaq, bizə uzun bir zaman lazım olar.

Hər kəsə məlumdur ki, bizim ölkələr bütün Beynəlxalq təşkilatlarda birgə siyasət yeridirlər. İran İslam Respublikası Azərbaycanın müstəqilliyini tanıyan ilk ölkələrdəndir. İran Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıyır və dəstəkləyir.Azərbaycanın ən ağır günlərində dəstək olub. Müstəqilliyin ilk illərində məcburi köçkünlərə kömək edib və onlar üçün şəhərciyin salınmasında fəal iştirak edib. Bu günlərdə hər iki dövlətin müxtəlif sahələrdə birgə əməkdaşlığı davam edir.

“Fars dili bir çox sirlərin açarıdır”

-İran mədəniyyətinin və fars dilinin Azərbaycanda öyrənilmə səviyyəsi sizi qane edirmi?

-Bizi bir birimizə bağlayan ədəbiyyat, elm və mədəniyyət olubdur. Fars dili poeziya, ədəbiyyat, mədəniyyət və elm dili olub. Hindistandan tutmuş Misirə qədər, Misirdən tutmuş Dağıstana və Mesopotamiyaya qədər bu dildə yazıb oxuyublar. Bu dil dahilərin dili olub. Bu dildə Nizami, Hafiz Şirazi, Xaqani, Sədi Şirazi, Məhsəti, Mövlana, Nəsimi, Firdovsi, Fizuli yazıb, yaradıb. Bu gün də bu dühaların işığı dünyaya şəfəq saçır. İslam sivilizasiyasının ən yüksək nümunələridirlər.

Azərbaycanın elm mərkəzləri ilə əlaqələrimiz güclüdür. Bu ilin may ayında Azərbaycan Elmlər Akademiyasının Ədəbiyyat İnstitutu və Təbriz Dövlət Universiteti ilə birlikdə böyük konfrans keçirəcəklər. Bu konfrans Azərbaycanın görkəmli şairi Xurşud Banu Natəvandan tutmuş müasir şairlərə qədər olan böyük bir dövrü əhatə edir. Konfransın adını "Xurşuddan Pərvinə qədər" qoymuşuq. Pərvin xanım İranın müasir şairlərindən biri idi. Bu əsrdə dünyasını dəyişib. Bu konfransdan iki ay sonra isə Təbrizdə başqa bir şairimiz -Şəms Təbriziyə həsr olunmuş müştərək konfrans keçiriləcəkdir. Bu konfrasda Azərbaycandan olan alimlər iştirak edəcəklər. İran mədəniyyətindən, fars dilindən danışarkən deməliyəm ki, dünyanın bütün muzeylərində qorunan əl yazmalarının əksəriyyəti fars dilindədir. Elə sizin Elmlər Akademiyasının Əlyazmalar İnstitutunun fondlarında və muzeylərdə qorunan kitabların əksəriyyəti də fars dilindədir. Fars dili bir çox sirlərin açarıdır. Bütün bu xəzinəni öyrənmək üçün fars dilinin bilinməsi lazımdır. Bu barədə onu deyim ki, Azərbaycan alimlərinin fars dilinin öyrənilməsində rolları böyük olub, hətta Sovetlər dövründə də Azərbaycan alimlərinin şöhrəti böyük idi və bu sahədə ən qabaqcıl bir mərkəz idi. Bu gün də bu şöhrət çox yüksəkdir.

“Azərbaycan səfirliyi bu illər ərzində müxtəlif mədəniyyət proqramları həyata keçirib”

-Cənab Farsi, İranda Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzi varmı?

-İranda Azərbaycanın səfirliyi müstəqilliyin ilk günündən fəaliyyət göstərir və Təbrizdə konsulluq vardır. Bunlar öz fəaliyyət sahələri ilə uğurla məşğuldurlar. Mədəniyyət Mərkəzinin açılması barədə deməliyəm ki, İran çoxdan buna razılıq verib və ümid edirik tezliklə bu Mərkəz fəaliyyətə başlayacaq. Qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycan səfirliyi bu illər ərzində müxtəlif mədəniyyət proqramları həyata keçirib. Məlumat üçün bildirmək istəyirəm ki rəsmi olaraq Azərbaycan Respublikasının İran İslam Respublikasında iki dəfə və İran islam Respublikasının isə Azərbaycan Respublikasında bir dəfə mədəniyyət həftəsi keçirilib. Bu da mədəniyyət fəaliyyətinin göstəricilərindən biridir. Mədəniyyət sahəsində fəaliyyət genişdir, İranın bütün şəhərlərində mədəni tədbirlər hər zaman keçirilir. Sadəcə onu qeyd edim ki, bir ay əvvəl Tehranda Azərbaycan məscidlərinin sərgisi oldu ki, çox böyük təntənə ilə keçdi. Bu sərginin müstəsnalığını qeyd etməliyəm ki, sərginin açılışında bizim dövlətin Xarici işlər Naziri şəxsən iştirak etdi. Bundan bir müddət əvvəl isə Azərbaycan Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin şəxsən rəhbərliyi ilə böyük bir nümayəndə heyəti ilə Ərdəbil, Tehran və İsfahanda Azərbaycan Mədəniyyət Günləri keçirildi. Bu tədbirlər daxilində teatr tamaşaları, kino nümayişləri, konsert, turizm sərgisi, kitab sərgisi və s. böyük marağa səbəb oldu.

“Azərbaycan və İran həmişə böyük şairlər diyarı olub”

-Təbriz və Urmiyada İmam Rzanın mövlud günündən əvvəl poeziya konfransı keçirilir. Azərbaycandan da bir qrup şair dəvət olunur. Cənab Farsi, Azərbaycanda da belə bir konfransın keçirilməsi və İrandan şairlərin dəvəti nəzərdə tutulurmu?

-Bizim bağlılığımız həm də dinidir. Lap qədim zamanlardan Azərbaycanda Məşhədə ziyarət etmək böyük savab və fəxr sayılıb. İmam Rzanı İranda və Azərbaycanda sevirlər. İslam dünyasının ən gözəl sənət nümunələri onun məqbərəsini bəzəyir. Bütün bunlar ancaq insanların bəxş etdiyi nümunələrdir. Dövlətin oraya heç bir müdaxiləsi olmayıb. Bu sevginin təzahürüdür ki, şairlər öz poeziyasında bunu əks elətdirirlər. Azərbaycan və İran həmişə böyük şairlər diyarı olub və çox sevindirici haldır ki, bu gün də Azərbaycan şairləri bu konfranslarda iştirak edirlər. O ki qaldı şairlərin Azərbaycana gəlməsinə, əlbəttə, gəlirlər. Fiziki gəlməyə qalmış olsa Şəhriyar heç vaxt gəlməyib, lakin onun şerləri hər bir azərbaycanlının dilindədir. Həmin vaxtlar bizim ölkələr arasında sərhədlər bağlı idi, buna baxmayaraq Şəhriyarın poeziyasının qarşısını heç bir sədd ala bilmədi. Eləcə də Rəşid Behbudovun mahnıları o zaman İranda hamının dilində idi.

“Prezidentlərimizin görüşləri də terrorun qarşısını almağa yönəlib”
-İslam dininin əsl dəyərlərinin öyrədilməsi istiqamətində, eyni zamanda gənclərin radikallıqdan qorunması üçün mədəniyyət mərkəzinizin rolu danılmazdır və bu yönümdə hansı layihələri keçirmisiniz?

-İndiki dünyamızda İslama qara yaxanlar, “Allahu Əkbər” qışqıraraq xalqları bir birinə düşmən edirlər, başlar kəsirlər və bunu İslamın təmizliyi kimi qələmə verirlər. Bunun üçün gəncləri öz ağuşlarına almaq onların məqsədidir. Bəzi İslam ölkələri bunun üçün pul da ayırırlar. Belə hərəkətləri ilə İslama qara yaxanlar, bu dinin işıqlı ideyalarını qaralayırlar. Xalqlar arasında İslam xofu yaradırlar. İslam hamını vəhdətə çağırır. Prezidentlərimizin görüşləri də bu cür terrorçuluğun qarşısını almağa yönəlib. Radikallığa qarşı birgə çıxış etməliyik. 2017-ci il Azərbaycanda İslam Həmrəyliyi İli elan olunmuşdu. Bu Həmrəylik İli ərzində hər iki ölkənin və başqa İslam dövlətlərinin nümayəndə heyətlərinin qarşılıqlı səfərləri oldu. İranda böyük konfrans keçirildi.

“İslam dünyasının Üləmalarından böyük əksəriyyəti azərbaycanlı olublar”

-İranda təhsil almağın şərtləri necədir və ümumiyyətlə hansı universitetlərə təlabat çoxluq təşkil edir?

-İran və Azərbaycan arasında təhsil sahəsində bir neçə Saziş imzalanıb. Onu qeyd edim ki, təkcə Azərbaycanın Universitetlərində 1000-dən artıq iranlı tələbə təhsil alır. Bunlardan 600 nəfəri ancaq Tibb Universitetinin tələbəsidirlər. Elmlər Akademiyasının İnstitutlarında aspirantlar və doktorantlar təhsillərini davam etdirirlər. Bu gün İran dünya ölkələri arasında elmin inkişafına görə yüksək səviyyədə durur. Demərəm ki, 5 ölkədən biridir, ancaq ilk 10 ölkələrin sırasındadır. İranın Təhsil Nazirliyi azərbaycanlı tələbələr üçün hər cür şərait yaradıb. Tələbələr istədikləri elm üzrə təhsil almaq üçün heç bir maneə yoxdur. İranda elmin ən çox inkişaf etdiyi sahələr biotexnologiya, nanotexnologiya və sənaye parklarıdır. Bu barədə Azərbaycanın müvafiq qurumları ilə əlaqələrimiz sıxdır. Azərbaycanın da nailiyyətləri danılmazdır. Bir çox iranlı tələbələr müsiqi, teatr və incəsənət sahəsində burada təhsil alıb, indi İranda görkəmli nailiyyətlər qazanıblar. İranda təhsilə heç bir məhdudiyyət yoxdur. İslam dünyasının üləmalarından böyük əksəriyyəti azərbaycanlı olublar.

“İmam Rzanın iki bacısı Azərbaycan torpağında uyuyurlar”

-Qədim İran mədəniyyətinin nümunələri həmişə özlərinin sirri ilə turistləri cəlb edib. Bu gün Azərbaycan və İran arasında turizm mübadiləsi necədir?

-Çox gözəl bir mövzuya toxundunuz. Uzun illər xalqlarımız arasında həsrət var idi. Qohumlar ayrı düşmüşdülər. Azərbaycanda həsrət ədəbiyyatı yaranmışdı. Bu gün artıq sərhədlər açıqdır, gediş-gəliş üçün heç bir məhdudiyyət yoxdur. Novruz günləri Bakının mərkəzi Tehranı, Təbrizi xatırladır. Həmin günlər Bakıda farsca, İran ləhcəsi ilə danışanlar İranı xatırladır. Novruz Bayramı günləri Azərbaycana 65 min turizt gəlmişdi.

Qeyd edim ki, Məşhəd ziyarətinə hər il Azərbaycandan çoxlu zəvvar gedir. İmam Rzanın iki bacısı Azərbaycan torpağında uyuyurlar. Ona görə də iranlı zəvvarlar arasında Azərbaycana axın böyükdür. Çox yaxşı haldır ki, İrandan gələndə onlar Bibi Heybət məscidinə gəlirlər, İmam Rzanın hər iki bacısını ziyarət edirlər, buradan gedəndə də Bibi Heybətdən çıxırlar. Azərbaycandan da İrana turist axını böyükdür. Bu turislərin arasında qohumlarını görmək istəyənlər də var, ziyarətə gedənlər də var, sadəcə olaraq İranı gəzib görmək istəyənlər də var. Bu turistlərin arasında xüsusi olaraq tibbi müalicə üçün gedənləri qeyd etmək istəyirəm. İran dövlətinin xüsusi göstərişi vardır ki, Azərbaycandan gələn bacı və qardaşlara hər cür kömək göstərilsin.

“İran rejissorlarının filimlərindən Azərbaycanda nümayiş etdirəcəyik”

-2018-ci il üçün rəhbərlik etdiyiniz Mədəniyyət Mərkəzi hansı tədbirləri keçirməyi planlaşdırır?

-2018-ci il üçün arzum budur ki, bu il dünyaya xüsusən də İslam ölkələrinə sülh və əminamanlıq gətirsin. Qeyd etdiyim kimi 2017-ci ildə İranın üç şəhərində -Ərdəbil, Tehran və İsfahanda Azərbaycan mədəniyyəti günləri keçirildi. 2018-ci ildə isə Azərbaycanda İran Mədəniyyəti həftəsi keçiriləcək. Bunun üçün böyük hazırlıqlar gedir. Xüsusən qeyd etmək istəyirəm ki, İran kinosu bu gün yüksək inkişaf edib. İran kinosu iki dəfə "OSCAR" mükafatı alıb. Bu gün dünya kinomatoqrafları İranla birgə işləmək istəyirlər. İran rejissorlarının filimlərindən Azərbaycanda nümayiş etdirəcəyik. Bu ilin fevral ayında kino həftəsi keçiriləcək. “Xurşiddən Pərvinə qədər” konfransına hazırlıq gedir. Farsca Xurşid günəş deməkdir, Pərvin isə ulduz. Bunun çox böyük fəlsəfi mənası var.

Teatr barədə onu deyim ki, İranda keçiriləcək Beynəlxalq Fəcr teatr festifalına Azərbaycandan iki teatr gedəcək. Keçmiş İran kino festifalının münsiflər heyətində Həmidə Ömərova iştirak edib. Gələcək festivallarda da incəsənət xadimlərinin arzulayırıq.

Bir çox tədbirlərimiz var. İki ölkə arasında əlaqələri möhkəmləndirmək bizim vəzifəmizdir. Gənc nəsli kənar müdaxilədən qorumaq üçün onlar arasında İslamın işıqlı ideyalarını yaymaq lazımdır. Onlara, Quranın peyğəmbərimizi göstərdiyi kimi insanfərvərlik nümunəsi aşılamaq lazımdır.

-Cənab Farsi, missiyanızı icra edərkən daha hansı yenilikləri etmək istərdiniz?

-Mənim vəzifəm Xalqlarımız arasında mədəni əlaqələri daha da sıx etmək, hər bir xalqın nailiyyətlərini bir-birinə təqdim etməkdir. Dövlətlərimiz inkişaf etdikcə nailiyyətlərimiz də artır. Bu axını bir-birimizə çatdırmaq mənim ən öndə duran vəzifəmdir.

Xəyalə Süleymanqızı