Prezident İlham Əliyevin fiziki şəxslərin kredit borclarının həlli sahəsində əlavə tədbirlərə dair fərmanı imzalamasından iki həftəyə yaxın vaxt keçir. Artıq müvafiq dövlət qurumları fərmanın icrası istiqamətində fəaliyyətlərə başlayıblar.

Fərmanda xarici valyutada olan kreditlərin məzənnə fərqindən artan hissəsi, həmçinin hesablanmış faiz və dəbbə pulu üzrə tətbiq olunacaq güzəşt mexanizminin hazırlanması barədə tapşırıq yer alıb. Bu işi martın 15-dək Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatası Mərkəzi Bankla birlikdə həyata keçirməli, müvafiq mexanizmi təsdiq etməlidir.

Bundan əlavə, banklar Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatası ilə birlikdə bir ay müddətində fiziki şəxslərin xarici valyutada əsas məbləği 10 000 (on min) ABŞ dollarınadək, milli valyutada isə 17 000 (on yeddi min) manatadək olan kreditləri üzrə vaxtı keçmiş və bu fərmana əsasən hər bir bank üzrə restrukturizasiya olunmalı kredit borclarının məbləğini və borcluların siyahısını müəyyən etməlidilər. Bundan əlavə, banklar problemli borcların restrukturizasiyası istiqamətində də addımlar atmalıdılar.

Prezident həmçinin banklara problemli kreditlərlə bağlı məhkəmələrdəki iddialarını geri çəkməyi tövsiyə edib.

Fərmanın icrası ilə bağlı işlər görülərkən banklar və məhkəmə orqanları borclulardan ödəniş etmələrini istəyirlər. Bununla bağlı redaksiyamıza müraciət edən şəxslər banklardan onlara zəng vuraraq ödənişlərini icra etmələrini istədiklərini bildirirlər. Bir neçə oxucumuz isə məhkəmə icraçılarının onlardan məhkəmə qərarına əməl edərək, borclarını bağlamalarını istədiklərini deyirlər.

Banklar və məhkəmələr bu tələblərində nə qədər haqlıdılar və vətəndaşlar necə davransınlar?

Sualları cavablandıran hüquqşünas, bank sahəsi üzrə mütəxəssis Əkrəm Həsənov bildirir ki, borcların ödənməsi tələbi hər iki halda haqlı tələblərdir: “Prezidentin fərmanı problemli manat və xarici valyutada olan kreditlərin tam bağışlanmasını nəzərdə tutmur. Fərman xarici valyutada 10 min dollara qədər olan kreditlərin məzənnə fərqinin 92 faizinin dövlət tərəfindən ödənməsini nəzərdə tutur. Faiz və dəbbə puluna tətbiq olunacaq güzəşt mexanizmi də hazır deyil hələ. Gecikmiş kreditlər üzrə faizləri banklar bağışlamalıdılar, amma hələ buna da başlanmayıb. Bu baxımdan, bankların müştərilərdən ödəniş istəməsi qanunidir”.

Bəs vətəndaşlar borcun yalnız əsas hissəsini ödəməklə kifayətlənə bilərmi? Hüquqşünas bildirir ki, bank qaydaları bunu mümkünsüz edir: “Məsələ burasındadır ki, banka olunan borc ödənişindən birinci faiz borcu çıxılır, yerdə qalan əsas borcun ödənişinə yönəldilir. Bu baxımdan, vətəndaşın imkanı yoxdur ki, gedib əsas borcunu ödəsin, faizlər qalsın. Düşünürəm ki, faizlərin silinməsinə görə çoxlu sayda vətəndaş fərman icra olunanadək borcunu ödəmək istəməyəcək və banklar da buna mane ola bilməyəcəklər”.

Məhkəmə icraçılarının davranışlarına gəlincə, Ə.Həsənov qeyd edir ki, məhkəmələrdən iddiaların geri çağırılması banklara tövsiyə olunub: “Düzdür, bu ehtimal cüzidir, amma ola bilsin ki, hansısa bank bu tövsiyəyə əməl etməsin. Bundan əlavə, hələlik iddiaların geri çəkilməsinə da başlanmayıb. Bu halda məhkəmə icraçılarının qərarların icrasını tələb etməsi təbiidir”.

Qeyd edək ki, fərman icra olunanadək əhatə dairəsinə düşən şəxslərin kredit borclarını ödəməyə davam etməli olduqlarını İqtisadi İslahatlar və Kommunikasiya Mərkəzinin rəhbəri Vüsal Qasımlı da qeyd etmişdi. Fərmanla bağlı canlı yayımda sualları cavablandıran mərkəz rəhbəri bildirmişdi ki, vətəndaşlar aylıq ödənişlərini davam etdirməlidilər: “Fərmanın icrasına başlandıqda onların məzənnə fərqinə görə artıq ödənişləri hesablanıb geri qaytarılacaq”.