Vaşinqton və Kiyev aylarla davam edən intensiv danışıqlardan sonra enerji və nadir mineral resurslarının birgə istismarı üzrə mühüm strateji saziş imzalayıblar. Aprelin 30-da ABŞ Xəzinədarlıq Departamentində baş tutan imzalanma mərasimində həmçinin ABŞ–Ukrayna Bərpa İnvestisiya Fondunun yaradılması da razılaşdırılıb. Bu fondun məqsədi Ukraynanın Rusiya ilə davam edən müharibədən sonra iqtisadi dirçəlişini sürətləndirmək və xarici sərmayələri ölkəyə cəlb etməkdir.

Ukraynanın nadir sərvətləri Vaşinqtonun diqqətində

Ukrayna qrafit, titan və litium kimi nadir torpaq elementləri ilə zəngin ehtiyatlara malikdir. Bu minerallar xüsusilə bərpa olunan enerji texnologiyalarında, hərbi sənayedə və sənaye infrastrukturunda mühüm rol oynayır. ABŞ bu resurslara çıxışı həm strateji, həm də geosiyasi üstünlük baxımından önəmli sayır. Hazırda dünyada bu kimi nadir mineralların əsas tədarükçüsü olan Çinlə ticarət müharibəsi fonunda ABŞ-ın Ukrayna ilə bu sahədə əməkdaşlığa getməsi diqqətçəkən bir addımdır.

Fondun fəaliyyəti və tərəflərin öhdəlikləri

Yaradılacaq ABŞ–Ukrayna Bərpa İnvestisiya Fondu bərabər şərtlərlə – 50:50 formatında – idarə olunacaq. Ukraynanın Baş nazir müavini Yuliya Svırıdenko bildirib ki, saziş çərçivəsində həyata keçiriləcək bütün layihələrdə resursların sahibi Ukrayna qalacaq və müqavilənin ratifikasiyası üçün ölkə parlamentində səsvermə keçiriləcək. Fondun əsas vəzifəsi qlobal investisiyaların cəlbi, şəffaf idarəetmə və Ukraynanın iqtisadi potensialının üzə çıxarılması olacaq.

Tramp administrasiyası və təhlükəsizlik zəmanətləri

ABŞ Xəzinədarlıq katibi Skott Bessent bu sazişi Vaşinqtonun Ukraynanın azad, firavan və suveren gələcəyinə sadiqliyinin göstəricisi kimi qiymətləndirib. ABŞ Prezidenti Donald Tramp isə bildirib ki, bu razılaşma Ukraynaya göstərilən milyardlarla dollarlıq hərbi və iqtisadi yardımın "geri qaytarılması" üçün vacibdir və Ukraynanın təbii sərvətlərindən istifadəyə əsaslanmalıdır. Tramp, Vatikan şəhərində keçirilən görüş zamanı Prezident Volodimir Zelenskiyə bu sazişi imzalamağın vacibliyini vurğuladığını söyləyib.

Əldə olunan razılaşmaya əsasən, Ukrayna ABŞ-dan yeni hava hücumundan müdafiə sistemləri və digər texniki yardımlar da alacaq. ABŞ tərəfi isə fondun şəffaf şəkildə idarə olunması və vəsaitlərin izlenəbilən olması üçün texniki sənədləri imzalamağı şərt qoyub. Danışıqlar prosesində bəzi müddəaların son anda Kiyev tərəfindən dəyişdirilməsi cəhdləri tərəflər arasında gərginliyə səbəb olmuşdu.

Geosiyasi mesaj: “Rusiya müharibədən qazanc əldə edə bilməyəcək”

ABŞ Xəzinədarlığının yaydığı bəyanatda qeyd olunub ki, “Rusiya Federasiyasının genişmiqyaslı işğalı” nəticəsində Ukraynaya dəymiş ziyanı aradan qaldırmaq üçün bu fond önəmli rol oynayacaq. Həmçinin vurğulanıb ki, “heç bir dövlət və ya şəxs – əgər Rusiya müharibə maşınına maliyyə və ya texniki dəstək veribsə – Ukraynanın bərpasından fayda əldə edə bilməyəcək.”

Kreml hələlik səssizdir

Hələlik Rusiya tərəfi bu sazişə rəsmi reaksiya verməyib. Lakin siyasi müşahidəçilər bu addımı Vaşinqtonun Kiyevə açıq dəstəyi və Moskvaya verilən geosiyasi siqnal kimi dəyərləndirirlər.