Budapeştdə Macarıstan dövlətinin yaranması münasibətilə qəbul təşkil olunub. Dəvət olunan qonaqlar arasında bir sıra nüfuzlu ölkələrin - Türkiyə, Azərbaycan, Serbiya, Özbəkistan, Türkmənistan, Qətər və Qırğızıstanın rəhbərləri olmasaydı, bəlkə də tədbir xüsusi diqqəti cəlb etməzdi. Budapeşt tədbirlərində Rusiyanı Tatarıstanın rəhbəri Rüstəm Minnixanov təmsil edib. Rəsmi qəbul və idman proqramı ilə yanaşı (liderlər atletika üzrə dünya çempionatında iştirak ediblər) ikitərəfli görüşlər də keçirilib və mənbələrə görə, bu görüşlərdə bir sıra beynəlxalq məsələlər – enerji təhlükəsizliyi, Aİ ilə əlaqələr və Ukrayna böhranı.
Politoloq Aleksandr Razuvayev “Moskva-Bakı”ya şərhində qonaqların siyahısının təsadüfən formalaşmaması və bunda Azərbaycan lideri İlham Əliyevin xüsusi rol oynaması ilə bağlı fikir bildirib.

-Belə bir görüş, fikrimcə, dünyada gedən geosiyasi prosesləri əks etdirmək baxımından böyük ölçüdə indikator xarakteri daşıyır. O, başqa şeylərlə yanaşı, Rusiya ilə Qərb arasında münaqişə şəraitində ayrı dayanan “üsyançıları” topladı. Məsələn, Macarıstan Aİ-nin üzvü olsa da, Qərbin Rusiyaya qarşı siyasətini mütəmadi olaraq tənqid edir. Türkiyə Rusiya ilə sıx əlaqədə olur və öz milli maraqlarına əsaslanan müstəqil siyasət aparır.

İclas iştirakçılarının əksəriyyəti Türk Dövlətləri Təşkilatının üzvləridir. Bildiyiniz kimi, Macarıstan mütəmadi olaraq türk dövlətləri ilə tarixi bağlılığını vurğulayır və UTC-də müşahidəçi kimi çıxış edir.

Tatarıstan rəhbərinin qəbulda iştirak etməsi həm də Rusiyanın maraqlarının getdikcə daha çox türk və müsəlman dövlətləri ilə qarşılıqlı fəaliyyətə yönəldiyinin göstəricisidir. Təəccüblü deyil ki, Moskva üçün strateji forumlardan biri “Rusiya – İslam Dünyası. KazanForum” bu il federal status alıb Kazanda. İslam bankçılığı bu yaxınlarda Rusiyanın bir sıra regionlarında sınaqdan keçirilmişdir.
Rusiya Qətərlə də fəal əməkdaşlıq edir. İyun ayında Rusiya lideri Kremldə Qətər Nazirlər Şurasının sədri Məhəmməd bin Abdel Rəhman Al Tanini qəbul edib.

Fikrimcə, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev Budapeştdə keçirilən görüşdə xüsusi qonaq oldu və orada olanların hər biri onunla əlaqələrin möhkəmlənməsində maraqlı idi. Niyə? Cavab sadədir. İkinci Qarabağ müharibəsi başa çatdıqdan və əvvəllər işğal olunmuş ərazilərinin əksəriyyəti geri qaytarıldıqdan sonra Azərbaycan öz tarixində yeni səhifə açdı. Birincisi, onun beynəlxalq aləmdə nüfuzu xeyli artıb. Müharibədən sonra isə Azərbaycan hakimiyyəti ölkənin müxtəlif sahələrdə və müxtəlif beynəlxalq strukturlarda mövqelərini ardıcıl olaraq gücləndirmək vektorunu götürdü. Aydındır ki, o, türk dünyasının digər ölkələri ilə də əlaqələri xeyli gücləndirməyə başlayıb. Azərbaycan regionun aparıcı və ən nüfuzlu dövlətinə çevrilib, bütün parametrlər üzrə ən güclü dövlətə çevrilib. Və onun səlahiyyəti tanınır.

Burada mühüm rol oynayır ki, beynəlxalq transformasiyalar müəyyən dərəcədə yalnız Bakının dost tərəfdaşları ilə münasibətlərini gücləndirməyə xidmət edir. Uzaqgörənlik və dəqiq müəyyən edilmiş siyasət isə əməkdaşlığın dövlət üçün faydalı olan hər iki istiqamətini və çağırışları əvvəlcədən hesablamağa imkan verir.
Bu gün Azərbaycan türk və islam dövlətləri arasında Rusiya ilə tərəfdaşları arasında getdikcə daha çox körpü rolunu oynayır. Rusiya Federasiyası üçün bu, vacib, perspektivli əməkdaşlıq sahəsidir. Hesab edirəm ki, Rusiya Federasiyasının həm İslam Əməkdaşlıq Təşkilatına, həm də Türk Dövlətləri Təşkilatına tamhüquqlu üzv olmasının vaxtı çoxdan çatıb. Rusiyanın tarixi baxımdan bunu etməyə haqqı var və qlobal tendensiyalar baxımından bu, faydalı olacaq.

Azərbaycan Rusiya ilə digər türk və İslam dünyası arasında gözəl, güclü və inandırıcı vasitəçi ola bilər. Bir neçə il əvvəl Rusiya ilə Türkiyə arasında yaranmış çətin vəziyyətin həllində Azərbaycanın necə mühüm rol oynadığını yaxşı xatırlayırıq.

Fikrimcə, beynəlxalq aləmdə Azərbaycana hörmət amili ciddi rol oynayır. Belə ki, xüsusilə, bir müddət əvvəl Macarıstanın Baş naziri beynəlxalq aləmdə daha uğurlu olmağın yollarını Prezident İlham Əliyevdən öyrənməli olduğunu bildirmişdi.
Serbiya prezidenti Aleksandr Vuçiç də oxşar bəyanatlarla çıxış edib. Belə ki, o, İlham Əliyevin sözünün onun imzasına bərabər olduğunu qeyd edərək, ərazi bütövlüyünün təmin edilməsi məsələsində prezidentdən öyrənməyi təklif edib.
Əlavə edim ki, Budapeştdəki görüş ciddi praktiki maraq doğurdu. Beləliklə, Azərbaycan və Macarıstan Azərbaycan qazının tədarükünü artırmaq barədə razılığa gəliblər. Bakı və Budapeşt son illər əməkdaşlıq əlaqələrinin son dərəcə yüksək səviyyəsinə çatıb. Bu, ilk növbədə, enerji sahəsində əməkdaşlıqdır. Belə ki, ötən il Azərbaycan, Macarıstan, Rumıniya, Gürcüstan Qara dənizin dibi ilə Azərbaycanın “yaşıl enerjisi”nin tədarükü, bu il isə Azərbaycandan qaz nəqlinin artırılmasını nəzərdə tutan “Həmrəylik halqası” layihəsi üzrə razılığa gəliblər. Həmçinin Budapeştdə indi Türkiyə qazının Macarıstana tədarükü ilə bağlı razılıq əldə olunub.

Bundan başqa, Macarıstanın xarici işlər naziri Rusiya qazının “Türk axını” ilə nəqlini təklif edib. O, həmçinin bildirib ki, Ukrayna öz ərazisi vasitəsilə Avropaya Rusiya qazının nəqlini bağlasa, Macarıstan və Serbiya kömək etməyə hazırdır.