“Həmin pullarla 10 minlərlə insan üçün zavodlar və fabriklər yaratmaq mümkün idi”

Fazil Məmmədovun vergilər naziri postundan qəfil qovulması ətrafında müzakirələr bitmir; naziri niyə işdən çıxardılar? Niyə onu məhz bu şəkildə 17 ildən artıq tutduğu postdan kənarlaşdırdılar? Bu suallar müzakirə olunduğu bir vaxtda dövriyyəyə çoxsaylı versiyalar girmişdi. Az keçmədi ki, Fazil Məmmədovun kreslosunun “yelləncəyə” dönüb onu aşırmasında böyük pul oğurluğunun əsas rol aldığı iddia olundu. Bu iddia bu gün də təkzib olunmayıb. Hər ötən gün reallıq olmasını təsdiqləyən məlumatlar gəlməkdədir. Söhbət ölkədən çıxarılan 4.5 milyard manat “qara pul”dan gedir.

İddialara görə, Fazil Məmmədov yaxın ətrafı üzərindən, o cümlədən Binəqədinin icra başçısı olan Xaləddin İsgəndərovun vasitəsilə büdcəyə daxil edilməli pulları xaricdəki hesablara ötürüb. Fazil Məmmədov Azərbaycan büdcəsindən, iş adamlarından pul oğurlayıb xaricə daşıyan ilk və sonuncu məmur deyil. Fazil Məmmədovun timsalında bir nazirin işdən qəfil çıxarılması da yeni məsələ deyil. 2015-ci ildə xəbər yayıldı ki, milli təhlükəsizlik naziri Eldar Mahmudov qəfil işdən çıxarılıb. 20 MTN əməkdaşı həbs olundu, xeyli vəzifəli şəxs tutduğu vəzifədən kənarlaşdırıldı. Belə xəbərlər yayıldı ki, Eldar Mahmudov böyük maliyyə xəyanətlərinə bulaşıb. Onun vəzifəsindən yumşaq desək, yola salınması qudası Cahangir Hacıyevin vəziyyətini çətinləşdirdi. Üzə çıxdı ki, uzun illər Azərbaycanın ən böyük bankına rəhbərlik edən Cahangir Hacıyev ölkədən 6 milyarda yaxın pul çıxarıb. Cahangir Hacıyev həbsə alındı, hazırda ölkənin ən şəraitsiz cəzaçəkmə müəssisəsində gün keçirir.

“MTN işi” çərçivəsində istintaqa cəlb olunan sabiq milli təhlükəsizlik naziri Eldar Mahmudovun da əli “qara pul”lara bulaşıb. Onun ölkədən 1 milyard dollar çıxardığı haqda məlumatlar var. Qeyri-rəsmi məlumatlara görə, Eldar Mahmudovun Azərbaycandan çıxardığı sərvətin dəyəri qat-qat artıqdır.

Bu ilin fevralında Nəqliyyat Nazirliyinin Rabitə Nazirliyinə birləşdirilməsi nəticəsində Ziya Məmmədov işsiz qaldı. Onun 15 il Nəqliyyat Nazirliyinə rəhbərliyi dövründə barəsində korrupsiya cinayətlərinə bulaşması haqda çeşidli yazılar dərc olunmuşdu. Təkcə Bakı Beynəlxalq Avtovağzalının tikintisinə dövlət büdcəsindən ayrılan vəsaitdən 30 milyon dollar oğurlanıb xaricdəki hesablara yatırdığı qeyd olunurdu. Ümumilikdə isə Ziya Məmmədov və ətrafının ölkədən 2 milyard manatdan artıq vəsaitin çıxardığı haqda məlumatlar var. Ötən il Böyük Britaniyanın “Taxe Justice Network” təşkilatı “Offşor zonaların qiyməti” adlı hesabatında Azərbaycanın adı da yer almışdı. Qafqaz regionundan çıxarılan pulun miqdarına görə ölkəmiz ilk yerdə idi. Hesabata görə, 1993-2010-cu illərdə Azərbaycandan offşor zonalara 48 milyard dollar pul ötürülüb.

Ümumiyyətlə, Azərbaycanda dövlət investisiyalarında da iştirak edən şirkətlərin offşor zonalarda qeydiyyatdan keçməsi halları tez-tez müşahidə edilir. Bu isə ictimaiyyətdə haqlı şübhələrə yol açır. Ekspertlər düşünürlər ki, əslində onlar Azərbaycan məmurlarına məxsus “xarici” şirkətlərdir. Dövlət vəsaitləri bu yolla xaricə çıxarılaraq, müəyyən kapitala çevrilir.

İqtisadçı-ekspert Natiq Cəfərli deyir ki, korrupsiya dövlət üçün xərçəng xəstəliyidir: “Xərçəng insanı necə daxildən yeyib məhvinə səbəb olursa, korrupsiya da istənilən dövləti daxildən yeyib sonradan zəifləməsinə, bütün institutlarının çökməsinə səbəb olur. Azərbaycanda korrupsiya xroniki xəstəlik halındadır. Ölkədə varlanmağın yolu dövlət strukturlarındakı vəzifələrdən keçməkdən ibarətdir. Azərbaycanda bu gün rəsmi şəkildə qeydiyyatda olan, rəsmi vergi verən milyonçu və milyarder yoxdur. Postsovet ölkələrindən Türkmənistanla Tacikistan xaric, Azərbaycan yeganə ölkədir ki, rəsmi milyonçuları yoxdur. Əvəzində gizli milyonçular və milyarderlərimiz var. Adları sadalanan sabiq nazirlər, bankirlər də belələrindəndir. Hətta Ermənistanda 77 nəfər rəsmi milyonçu var. Azərbaycanda isə qeyri-rəsmi pul qazanmaq dövlət və hökumət strukturlarında yüksək vəzifə tutmaqdan keçir. Bu gün korrupsiya ölkə resurslarının xaricə daşınmasına səbəb olan əsas amillərdən biridir. Bu gün bir nazirin 4 milyard, o birinin 1 milyardı ölkədən çıxarması onların həm də bu ölkəyə inanmadıqlarını sübut edir. Çünki bu adamlar öz ölkələrinə inansa yollar, burada əldə etdikləri böyük vəsaitləri ölkə daxilində investisiyaya çevirərdilər”.

Natiq Cəfərli deyir ki, ölkədən çıxarılan böyük pullarla, bir çox həyati vacib sahələrdə islahatları yekunlaşdırıb xalqın rifahını ən yüksək səviyyəyə qaldırmaq olardı: “Təhsil və səhiyyə sahələrində böyük dəyişikliklər etmək olardı. Həmin pullarla 10 minlərlə insanın işləyib para qazanması üçün zavodlar və fabriklər yaratmaq mümkün idi. Azərbaycan iqtisadiyyatı bir neçə dəfə böyüyə bilərdi. Deməli, bu adamlar Azərbaycanda öz gələcəklərini görmürlər və ölkənin gələcəyinə inanmırlar. Ona görə də milyardları xaricdəki hesablarına, daşınar-daşınmaz əmlaka, biznes layihələrinə yatırım şəklində yönəldirlər. Təbii ki, ölkədən bu şəkildə çıxarılan vəsait ölkənin güclənməsinə deyil, zəifləməsinə xidmət edir. Azərbaycanda ümumilikdə çıxarılan 48 milyard ölkə iqtisadiyyatına yatırılsaydı, bu gün ölkə çoxşaxəli iqtisadi modelə də keçmişdi, geniş istehsal sahələri olardı. Bütün bunlar ölkədə sosial gərginliyin azalmasına xidmət edərdi, əhalinin rifah halının yaxşılaşdırılması da mümkün olardı”.

N.Cəfərli deyir ki, korrupsiyanın varlığı maaşların aşağı səviyyədə qalmasına gətirib çıxarır, bu da öz növbəsində tibbi sığorta, yüksək keyfiyyətli təhsil olmasını problemə çevirir: “Rəsmi maaşlar çox aşağı olan ölkələrdə tibbi sığorta sisteminin tətbiqi böyük problemə çevrilir. Tibbi sığortaya keçilsə, idarəetmənin fəlsəfəsi də dəyişdirilməlidir. Korrupsiya mexanizmlərinin olması əhalinin gəlirlərini azaldır, dövlətin həyata keçirməli olduğu sosial layihələrin keçirilməsi əngəllənir. Həmin 48 milyard ölkədə qalsaydı, bu gün Azərbaycan təhsil və səhiyyə üzrə dünyada ilk yerlərdən birini tuta bilərdi”.

Natiq Cəfərli deyir ki, nazirlərin oğurlayıb xaricə çıxardıqları milyardların geri qaytarılması məsələsi çətin, müşkül bir məsələ olsa da, mümkündür: “Azərbaycanda məişət korrupsiyası ”ASAN xidmət"lər yaradılmaqla aradan qalxdı. Məmurların aldıqları kiçik rüşvətlər rüsuma çevrilib dövlət büdcəsinə yönəldi. Bu mexanizmlərin yaradılması onu göstərir ki, sistemli yanaşma olduqda rüşvətin kökünü kəsmək olur. Deməli, “ASAN xidmət” vasitəsilə buna nail olundusa, büdcə korrupsiyasına da sistemli yanaşma ilə son qoymaq, ən azı minimuma endirmək mümkündür. Bu gün nazirlərin oğurlayıb xaricə çıxardığı pullar büdcə korrupsiyası hesabına gerçəkləşib. Bu sahəyə nəzarət ciddi şəkildə zəifdir. Büdcədən ayrılan pulların xərclənməsinə nəzarət şəffaf deyil. Büdcədən ayrılan pulların xərclənməsinə nəzarət yox səviyyəsindədir. Hesablama Palatası fiziki olaraq da büdcədən ayrılan vəsaitlərin xərclənməsinə nəzarət edə bilməz. Güclü, nüfuzlu məmurlar Hesablama Palatasının yoxlama aparmasına belə imkan vermirlər. Nəticədə büdcədən çox böyük pullar oğurlanır və xaricə daşına bilir".

İqtisadçı ekspert deyir ki, büdcə vəsaitlərinin xərclənməsi ilə bağlı hesabatlar hazırlayan qeyri-hökumət təşkilatları da sıradan çıxarılıb: “Bu gün müstəqil QHT-lər yoxdur, olanlar isə hökumətin dostuna çevriliblər. Hökumət nəzarət mexanizmlərinin olmasında maraqlıdırsa, QHT-lərin dövlət strukturlarına, büdcədən ayrılan xərclərə nəzarət etmələri üçün şərait yaratmalıdır. Media nəzarəti də əsas mexanizmlərdən biridir. Dünyanın sivil ölkələrində mediaya çıxan korrupsiya skandalları ciddi araşdırma mövzusuna çevrilir. Azərbaycan mediasında tez-tez korrupsiya sxemləri ilə bağlı yazılar dərc olunur. Amma heç bir nəticəsi olmur. Bu nəticəsizlik, cəzasızlıq mühiti iri çaplı məmurların korrupsiyaya bulaşmasına yol açan əsas amillərdən biridir”.