• Cumhurbaşkanı Kassym-Jomart Tokayev, Kazakistan'daki “Trajik Ocak” olaylarını yurtdışından gelen profesyonel militanların katılımıyla gerçekleştirilen planlı bir eylem olarak nitelendirdi, devletin meydana gelen olaylara yönelik objektif bir soruşturma yürüteceğine dair güvence verdi ve Cumhurbaşkanlık görev sürelerine ilişkin kısıtlamaları aşmanın bir yolunu aramayacağına söz verdi.
•Ayrıca, kolluk kuvvetleri tarafından güvenliği yeniden tesis etmek ve şüphelileri tutuklamak için aşırı güç kullanma ile ilgili suçlamaları denetlemeye ve sivil toplumla işbirliğini memnuniyetle karşılamaya söz verdi.
• Cumhurbaşkanı olayların ilk dalgasına çoğunlukla barışçıl protestocuların katıldığını söyledi. Ona göre, kolluk kuvvetleri onlara karşı kuvvet kullanmamıştır.
•İkinci dalgada, polis kuvvetlerine saldıran genç holiganlar devlete karşı mücadelede belirleyici bir rol oynamıştır.
•Üçüncü dalgada yağmacılar, katiller, tecavüzcüler ortaya çıkmıştır. Onları yurtdışında eğitim gören profesyonel militanlar tarafından yönlendirilmiştir. Güvenlik güçlerinin binalarına yönelik saldırıları yöneten onlardı. Söz konusu kişiler, başkalarının mülklerini soymaya odaklanmadılar. Onlar öncelikle devlet organlarının belgeleriyle, özellikle de yandaşlarıyla ilgili ceza davalarıyla ve kolluk kuvvetleri hakkındaki dosyalarla ilgileniyorlardı.
•Tokayev, bu bağlamda “Bu, esasen teröristlerden oluşan ve yurtdışından militanların katılımıyla dikkatle planlanmış bir operasyondu” dedi.
•Cumhurbaşkanına göre, “bu tür durumlarda kolluk kuvvetlerinin eylemleri için net bir algoritmanın bulunmadığı ortaya çıktı”. Aynı zamanda Tokayev'in belirttiği gibi, “silahların barışçıl göstericilere karşı kullanılmaması gerekirdi”. Bu nedenle 4-5 Ocak'ta Almatı'daki kolluk kuvvetleri sadece kürekler, coplar, gürültü bombası, göz yaşartıcı gaz, su jetleri ile silahlandırılmıştı (son ikisi ise militanlar tarafından alındı ve kullanılmadı). Aynı zamanda, esir alınan askerler, Cumhurbaşkanının Almatı ikametgâhına saldıranlar tarafından canlı kalkan olarak kullanıldı.
•Cumhurbaşkanına göre, iktidarı ele geçirme girişiminin arkasında tam olarak kim olduğunu soruşturma gösterecek.
• Ayaklanmaların bastırılmasından sonra birçok silahlı adam soruşturmadan kaçmaya çalıştı: bazıları yurtdışına gidebildi, bazıları Almatı'da ya da kırsal kesimde saklanıyor, gözaltına alındıklarında bazıları kendilerini “öylesine yoldan geçenler” olarak tanımlıyorlar.
•Tokayev, tutukluların haklarının ihlali şikâyetinin her bir vakası için Savcılığa soruşturma başlatma talimatını yineledi.
•Tutukluların geçici tutukluluk yerlerini ziyaret eden ve söz konusu kişilerin haklarının ihlal edilmesine ilişkin şikâyetleri dikkate alan İnsan Hakları Ombudsmanı'nın ve sivil toplumun bireysel temsilcilerinin faaliyetlerine onayını ifade etti. “Ben kendim Devlet Başkanı olarak vatandaşlarımızın haklarının ihlal edilmediğinden emin olmakla ilgileniyorum. Her dava (tutukluların haklarının ihlali şikâyetleri) araştırılmalıdır” dedi.
•Aynı zamanda Tokayev, “Barışçıl vatandaşlara ve Almatı sakinlerine karşı çete eylemlerine katılan insanları gerçekten bulmamız gerekiyor” dedi. •“Polisin yasadışı eylemlerini haklı çıkarmıyorum. Eğer böyle durum yer alıyorsa sorumlular tespit edilmelidir. Doğal olarak onları durduracağız. Bu
durumlarla İçişleri Bakanı zaten ilgileniyor” dedi.
•Cumhurbaşkanına göre, Almatı'daki ve diğer bazı bölgelerdeki büyük
çaplı protestoların ilk saatlerinde açık bir eylem planının olmaması nedeniyle kolluk kuvvetlerinin yönetimi, sorumluluk almaktan korkuyordu.


•Tokayev, “2011'deki Janaözen olaylarından sonra (polisin ateşli silah kullanması sonucunda 17 kişinin öldüğü zaman) kolluk kuvvetlerini silah kullanımı açısından tam olarak kontrolden çıktığı durumlarda kısıtlayan yasalar çıkarıldı. Bu nedenle, kamuya açıklanmadan önce bile, silahlı haydutlara ateş açmamız gerektiğini söyledim. Bunun sorumluluğunu üstlendim. Devlet Başkanı olarak Cumhurbaşkanının bu gibi durumlarda sorumluluk alması gerekir." dedi.
•Bu emire olası tepkinin bilincinde olduğunu ifade eden Cumhurbaşkanı, “Sonuçları biliyordum, bunun böyle bir tepki olacağını da biliyordum” diye vurguladı. “Ancak devletin çıkarları, vatandaşlarımızın güvenliğinin çıkarları benim için her şeyden öncedir.” dedi.
•KGAÖ'nün operasyonundan dolayı Rusya yönetimine yönelik bazı ek yükümlülüklerin olası bir şekilde ortaya çıkması ile ilgili soruyu yanıtlayan Tokayev, “KGAÖ bizim ortak organizasyonumuzdur” diyerek Kazakistan'ın üye ve kurucularından biri olduğunu hatırlattı. “KGAÖ'ye yardım çağrısında bulunurken, ben yabancılara hitap etmedim, aslında kendime ve müttefiklerime hitap ettim" dedi. Ona göre, KGAÖ barış gücünün gelmesi, Örgütün yasal belgelerine uygun olarak yapıldı, dolayısıyla yasal hale getirildi. KGAÖ barış gücü birlikleri Kazakistan'dayken tek bir atış etmedi, çünkü başından beri KGAÖ barış gücü birliklerinin stratejik tesislerin korunması işlevlerini yerine getirecekleri konusunda bir anlaşma yapıldı.
•Tokayev, "Barış gücünün Kazakistan'a gelişinin haberi bile, haydutlar için çok önemli bir psikolojik rol oynadı” dedi. Cumhurbaşkanına göre barış gücünün KGAÖ üyesi beş ülkenin birleşik birliği olduğunu akılda tutmak gerekir.
•Tokayev, Rusya Devlet Başkanı Putin'den askeri yardım sağlanmasında herhangi bir şartın ileri sürülmediğini vurguladı. Kazakistan'ın Rusya ile müttefik ilişkileri vardır, bu nedenle onları korumak ve güçlendirmek için karşılıklı bir bağlılığa sahiptir.


•İnternet erişiminin geçici olarak sınırlandırılmasına ilişkin kararı hakkında, Cumhurbaşkanı, bunun terörle mücadele operasyonu için gerekli koşulların yaratılmasına duyulan ihtiyaç olduğunu açıkladı.
•Cumhurbaşkanı Tokayev, Kurucu Cumhurbaşkanı Nazarbayev ile “pazarlık” yapılmadığını, kişisel ayrıcalıkların tartışılmadığını vurguladı. Ona göre, Güvenlik Konseyi başkanının statüsü ve Tokayev'in krizin üstesinden gelmek için karar verme konusunda benzer yetkilere sahip olması masaya yatırıldı. Tokayev, “Bu mesele tam anlamıyla hareket halindeyken çözüldü” dedi. Bu statünün gönüllü olarak devredilmesi, önce basın sekreteri aracılığıyla ve daha sonra Nazarbayev tarafından şahsen onaylandı. Tokayev, 28 Ocak'taki konuşmasında Nursultan Nazarbayev’in tarihi rolünü değerlendirdiğini hatırlattı ve Kazakistan toplumunun aynı fikirde olduğuna dair umudunu dile getirdi.
• Tokayev'in değerlendirmesine göre, Kazakistan ekonomisinde maalesef bugüne kadar küçük bir grup insanın ana sektörlerini tam olarak kontrol ettiği ve siyasi karar verme sürecini etkilediği bir oligopol modeli oluşmuştur. Bu durumun düzeltilmesi, kredi kaynaklarına erişimini kolaylaştırmak da dâhil olmak üzere küçük ve orta ölçekli işletmelerin gelişmesi için gerekli koşullarda önemli bir iyileşme olmalıdır.
•Cumhurbaşkanı “Reformlar insanları değiştirmek anlamına gelmiyor. Reformlar her şeyden önce sistemde bir değişikliktir” dedi. “Ülkemizdeki parlamenter sistemin reformunu ciddi olarak düşündüğümü söyleyebilirim. Elbette parti sistemi de buna dâhildir” diye açıkladı.
•“Muhalefetimiz var, ancak daha çok sokaklarda var”
•“İktidar Partisi (Nur-Otan) toplumumuzun ihtiyaçları doğrultusunda reform yapmalıdır.”
• Tokayev'in görüşüne göre, Kazakistan Parlamentosu'nda kendi aralarında dürüstçe rekabet eden ancak uzlaşmaya varabilecek, hükümetin oluşumu açısından ortak bir dil bulabilen birkaç güçlü parti olmalıdır.

•Cumhurbaşkanı, ekonomik ve politik reformların paralel ilerlemesinin önemini vurguladı. Cumhurbaşkanı olarak görevinin, tüm toplumun, siyasi sisteminin ve ekonomisinin dönüşümünde olumlu sonuçlar elde etmek olarak gördüğünü dile getirdi.
• “Kazakistan'ın Cumhurbaşkanı olarak ne kadar kalacağımı bilmiyorum. Ancak, Anayasa’ya uygun olarak, en fazla iki dönemden daha fazlasının olmadığını kesinlikle biliyorum. Yani yasaların yeniden düzenlenmesi ve daha da önemlisi Anayasa’da değişiklik olmayacak” dedi.
•“Kazakistan halkına” fonuyla ilgili bir soruya cevap veren Tokayev, son verilere göre, bugün yaklaşık 50 milyar tenge (116 milyon dolar) toplanmıştır. Mütevelli heyetinin bağımsız sivil toplum figürlerinden oluştuğunu hatırlatarak, “Benim işim bu fona yapılan katkıların kabulünü teşvik etmektir” dedi. Cumhurbaşkanına göre, yeni fona yapılan katkılar vergi değil, hayır işidir. Aynı zamanda, Tokayev büyük şirketlerin karının %3'ünü düzenli olarak aktarmasının adil bir kılavuz olacağını düşünüyor.
•Cumhurbaşkanı Tokayev, Avrupa Parlamentosu'nun Kazakistan'daki durumla ilgili olumsuz kararına yorum yaptı. Belgenin zorunlu nitelikte olmadığını hatırlattı. Kararın kendisini “önyargılı” ve “erken” olarak nitelendirdi. Tokayev’e göre Avrupa Parlamentosu'nun kararı, bir zamanlar Kazakistan'ı terk eden, ülkemizde ciddi ve büyük paralar kazanmış olan ve şimdi onları gösteriler organize etmeye harcayan insanların sözlerine dayanan lobiciler tarafından hazırlanmıştır.
•“Kazakistan'daki olaylara ilişkin uluslararası soruşturmayla ilgili olarak, bunu gerçekleştirmenin gerekli olduğunu düşünmüyorum. Kendi başımıza hallederiz. Dürüst, nesnel insanlarımız var” diyen Cumhurbaşkanı, bu yönde bir dizi sivil toplum girişimini de gerekçe göstererek vurguladı.
•Kazakistan'ın Çin Halk Cumhuriyeti ile ilişkisi hakkındaki soruları yanıtlayan Cumhurbaşkanı, Çin'in Kazakistan'ın en yakın komşusu olduğunu hatırlattı. “Çin ekonomik gelişiminde büyük başarılar elde etti. Çin, yüksek
teknoloji, yapay zekâ açısından gelişmiş bir ülkedir. Elbette Çin ile işbirliği

yapmalıyız” dedi. Kazak üreticileri, tarım ürünleri de dâhil olmak üzere Çin pazarına ilgi duyuyorlar. “Çin karşıtı gösteriler düzenleyen insanlar doğal olarak politik hedeflerini takip ediyorlar. Belki de ekonomimizin ihtiyaçlarını anlamıyorlar ve genel olarak ekonomik gerçekleri iyi anlamıyorlar” diye ekledi Kazak lideri. Ona göre, “Belki de dünya toplumunda jeopolitik bir çatışma olduğu için ilgili fonlarla ödeniyorlar”. Tokayev, “Bugüne kadar Çin bize yanlış bir şey yapmadı” dedi. Çin Halk Cumhuriyeti ile önemli bir ticaret cirosundan bahsetti. (yaklaşık 17 milyar dolar). Tokayev, Kazakistan'ın “Çin ile ticari, ekonomik ve yatırım işbirliğinin daha da geliştirilmesine” ilgi duyduğunu vurguladı. “Çin ve Çinceyi öğrenmeliyiz... Onun büyük bir ülke olduğunu anlamalıyız, Kazakistan'ın çok iyi bir ilişkiye sahip olması gereken büyük bir ülke olduğunu söyleyebiliriz" diye hatırlattı.
•ABD ile ilişkilerde, Cumhurbaşkanına göre, “Her zaman enerji alanında, nükleer silahların yayılmasını önleme alanında işbirliği geliştirme pozisyonuna bağlı kaldık” dedi. Kazakistan'ın bu tutuma devam etmeye hazır olduğunu vurguladı.
•Aldığı karmaşık kararlar bağlamında olası itibar riskleri hakkındaki soruları yanıtlayan Cumhurbaşkanı Tokayev, “Son gelişmeler, devletin çıkarlarının benim için her şeyden önce olduğunu gösterdi” dedi.
•Kolluk kuvvetlerine ateş açılması emrini verdiğini hatırlatan Tokayev, uluslararası arenada da dahil olmak üzere itibarının zararına hareket ettiğini açıkça anladığını belirtti. "Eleştirilmen çok kötü. Ama sonuçta bu devletin güvenliği ile ilgili ve vatandaşlarımızın güvenliği düşünmemiz gerekiyor.”
•Kendisini övme girişimleriyle ilgili bir soruyu yanıtlayan Cumhurbaşkanı, onun şımarmaya karşı “doğal bağışıklığa” sahip olduğuna inandığını söyledi.