Femida niyə azərbaycanlı iş adamının arxasınca getdi?

Milli Məclisin deputatı oliqarx Cavanşir Feyziyevin işi üzrə London Vestminster Sülh Məhkəməsinin qərarında adı hallanan azərbaycanlı nüfuzlu iş adamı Cavad Mərəndinin vəkilləri haqqin.az-ın redaksiyasına göndərdikləri məktubda bildirirlər ki, müvəkkillərinə qarşı çıxarılan hökm tamamilə ədalətsiz idi.

İş adamının vəkilləri Cavanşir Feyziyevin işi üzrə hakim Con Zaninin həmin vaxt Milli Məclisin deputatının biznes şəriki olan Cavad Mərəndinin çirkli pulların yuyulmasında iştirak etdiyi qənaətinin tamamilə sübuta yetirilmədiyini iddia edirlər. Onların fikrincə, bu səbəbdən Britaniya hüququnun əsas prinsiplərini pozur.

Mərəndi Ali Məhkəməyə hansı küçələrlə aparıldı?

Xatırladaq ki, 2019-cu ildə OCCRP Mütəşəkkil Cinayətkarlıq və Korrupsiya Təhqiqat Layihəsi çərçivəsində 2017-ci ildə dərc edilmiş “Azərbaycan Camaşırxanası” araşdırmasına əsasən Böyük Britaniya Milli Cinayət Agentliyi Cavanşir Feyziyevə qarşı mülki iddia qaldırıb. Nəticədə deputatın ailə üzvlərinin London banklarındakı hesablarından 15 milyon funt sterlinq dondurulub. Daha sonra Milli Cinayət Agentliyi Cavanşir Feyziyevdən ailə üzvlərinin hesablarındakı pulların OCCRP istintaqında qeyd olunan “çirkli pulların yuyulması sxemi” ilə Londona köçürüldüyünü iddia edərək qanuni yolla qazanıldığına dair sübut təqdim etməyi xahiş edib.

Otuz aydan çox davam edən məhkəmə prosesi 2022-ci ilin yanvarında “kompromis qərarı” ilə başa çatıb – məhkəmə deputatın ailəsinə məxsus 5,7 milyon funt-sterlinq pulu “qanunsuz gəlir” kimi tanıyaraq müsadirə edib.
Qalan vəsaitdən isə həbs götürülüb.

Sonradan məlum olub ki, hökmdə vəkilləri məhkəməyə müraciət etdikdən sonra onun anonimliyini qorumağa nail olan “nüfuzlu azərbaycanlı iş adamının” adı hallanır.

Buna cavab olaraq Britaniya Yayım Korporasiyası BBC və The Evening Standard qəzeti iş adamının adının açıqlanmasını tələb edərək məhkəməyə müraciət ediblər. Nəticədə London məhkəməsi jurnalistlərin iddiasını təmin edib və Feyziyev işi üzrə hökmdə adı çəkilən “nüfuzlu azərbaycanlı iş adamının” Cavad Mərəndi olduğunu elan edib.

Nə olub ki, sizinlə həmyerlimiz bir anda Böyük Britaniyanın iki ən böyük mediasının jurnalistlərinin bir növ hədəfinə çevrilib?

Cavad Mərəndi biznesinə necə başladı...

Əslən İranın Mərənd şəhərindən olan Mərəndi etnik azərbaycanlıdır və Britaniya vətəndaşıdır. Azərbaycanda onun adı hələ ötən əsrin 90-cı illərinin əvvəllərində, müharibə və siyasi xaos nəticəsində dağılmış ölkə iqtisadiyyatının yeni sənaye sahələrinin yaradılması üçün nüfuzlu xarici şirkətləri və investorları cəlb etmək üçün beynəlxalq ticarət əlaqələrinə ehtiyac yarandığı vaxtlarda yaxşı tanınırdı.


Çoxmilyardlıq sərvətin gələcək sahibi Güney Azərbaycanın bu kiçik qəsəbəsindən çıxıb

Məhz bu dövrdə Qərb təhsili almış peşəkar maliyyəçi Cavad Mərəndi ölkədə fəaliyyətə başladı, o zaman o, beynəlxalq audit şirkətinin Coopers & Lybrand (hazırda Price Waterhouse-PwC) şirkətinin mühasibi idi. Daha sonra o, Coca Cola İnternational-da biznesin inkişafı üzrə menecer oldu, daha sonra məşhur Phillip Morris Corporation-a keçdi.

Azərbaycanda isə Mərəndinin adı Phillip Morris korporasiyasını ölkəyə gətirdikdən sonra məlum olub. Bu şirkətdə strateji planlaşdırma və inkişaf etməkdə olan bazarlar üzrə menecer kimi fəaliyyətə başlayan sahibkar Bakıda şirkət ofisi yaradıb, 150-yə yaxın işçini işə götürüb və qısa müddətdə uğurlu işgüzar əlaqələr qurmağa nail olub.

1999-cu ildə siqaret istehsalı və ticarəti sahəsində zəngin təcrübə qazanan iş adamı “Phillip Morris” konsernini tərk edərək Azərbaycanda öz siqaret biznesini yaradır, onun gəliri hazırda Mərəndinin çoxmilyardlıq sərvətinin təxminən 90 faizini təşkil edir. Onun Azərbaycandakı ən müasir siqaret istehsalı müəssisəsi Imperial Brands, British American Tobacco və Japan Tobacco International kimi nüfuzlu qlobal şirkətlərlə distribütorluq müqavilələri imzalayıb.


Marandinin tütün biznesindəki ilk addımları

Cavad Mərəndinin vəkilləri iddia edirlər ki, müştərilərinin siqaret biznesinin sözün əsl mənasında hər tərəfi bu işdə tam zamanlı işləyən beynəlxalq markalar tərəfindən yoxlanılır. Ona görə də biznes ən yüksək beynəlxalq standartlara uyğun qurulub.

Hazırda “Cavad Mərəndi” müəssisəsində istehsal olunan tütün məmulatları Azərbaycanın bütün bölgələrini əhatə edən altı mindən çox satış ofisi vasitəsilə satılır. Eyni zamanda, Mərəndinin biznesindən əldə olunan gəlirdən vergi kəsilməsinin fasiləsiz axını var.

Marandi başqa hansı sahələrə sərmayə qoyub?

Cavad Mərəndi həm də iş adamının 2004-cü ildə McDonalds ilə 25 illik françayzinq müqaviləsi imzalayaraq ölkəyə cəlb etdiyi əfsanəvi McDonalds franşizasının Azərbaycandakı sahibidir. Hazırda Marandi-nin ixtiyarında iyirmidən çox McDonalds restoranı var. Bu, McDonalds-ın baş ofisinin daimi nəzarəti altında olan tamamilə şəffaf bir işdir.


2000-ci illərin ortalarında restoran biznesinə qədəm qoyan Cavad Mərəndi Azərbaycanın əczaçılıq sektoruna da sərmayə qoyub, 2006-cı ildə ölkənin ən böyük əczaçılıq şirkəti Avromed-in 35 faiz səhmini alıb.

Amma burada da Marandi şirkətin gündəlik fəaliyyətində iştirak etməyib, özünü investisiyalarla məhdudlaşdırıb və səhmlərindən dividendlər alıb. Eyni zamanda, istisnasız olaraq, Mərəndinin gəlirləri müstəqil beynəlxalq audit və konsaltinq şirkətləri tərəfindən yoxlanılıb.

2017-ci ildə Marandi şirkətdəki payını satdı, o zaman kapitalının cəmi beş faizini təşkil edirdi.

Cavad Mərəndi əczaçılıq və restoran biznesi ilə yanaşı pərakəndə satış, qonaqpərvərlik və tikinti sahəsinə də sərmayə qoyub. Digər şeylər arasında o, Britaniyanın premium brendlərinə sərmayə qoyaraq, Böyük Britaniyada bir sıra yaşayış binaları tikib. Hazırda Marandi biznesinin Britaniya seqmentində səkkiz yüzə yaxın insan çalışır. Daha sonra o, bir çox Avropa ölkələrində uğurlu investisiyalar qoyaraq tikinti biznesini genişləndirməyə davam etdi.


İş adamı hakim Con Zeninin diqqətini necə cəlb etdi?

Bütün yuxarıda deyilənlərdən göründüyü kimi, Cavad Mərəndi Azərbaycan hökumətində mühüm vəzifə tutan və hakimiyyət rıçaqlarından həyasızcasına istifadə etməklə varlanan rəsmi oliqarx deyil, öz karyerasını qurmuş təcrübəli və uğurlu iş adamıdır. Lakin bu, London Westminster Magistrates Məhkəməsinin hakimlərinə onun Cavanşir Feyziyevlə iş ortaqlığı faktından istifadə edərək Cavad Mərəndinin “çirkli pulların yuyulmasında əli ola biləcəyi” qənaətinə gəlməyə mane olmayıb.

Qeyd edək ki, bir çox qlobal şirkətlər və fiziki şəxslər öz biznes tərəfdaşlarına qanuni ödənişlər etmək üçün qanuni yolla əldə etdikləri vəsaitlərin ofşor sxemlər vasitəsilə xaricə köçürülməsi mexanizmindən istifadə edirlər. Qanuni yolla əldə edilmiş pul vəsaitlərinin xarici biznes tərəfdaşlarının hesablarına köçürülməsi də qadağan edilmir.

Buna baxmayaraq, Böyük Britaniyanın Milli Cinayət Agentliyi OCCRP təhqiqatını əsas götürərək, əsasən Azərbaycandan pul köçürmələrinin qanuniliyini şübhə altına alıb və müttəhimlərdən biri, deputat Cavanşir Feyziyevə qarşı istintaqa başlayıb.

2022-ci ilin yanvarında Feyziyevin ailə üzvlərinin bank hesablarında olan vəsaitin təxminən üçdə birinin müsadirə edilməsi ilə proses başa çatanda deputat bütün vəsaitlərin “qanuni yolla qazanıldığını” açıq şəkildə bəyan edib. Qeyd edək ki, hazırda həbsdə olan Cahangir Hacıyevin “hakimiyyəti” dövründə Azərbaycan Beynəlxalq Bankı vasitəsilə London banklarına köçürüldüyündən pulların yalnız bir hissəsinin mənşəyi “şübhəli” adlandırılıb.

Keçmiş FTB direktoru Mərəndi işini necə araşdırdı

2017-ci ildə dərc edilmiş OCCRP araşdırmalarında yer alan iddiaların onun işgüzar nüfuzuna mənfi təsir göstərə biləcəyini nəzərə alaraq, Cavad Mərəndi iddialarla bağlı müstəqil araşdırma aparılmasını tapşırıb.

2019-cu ilin yanvarında Marandi-nin əmri əsasında ABŞ Federal Təhqiqatlar Bürosunun keçmiş direktoru Luis Frinin rəhbərlik etdiyi audit şirkəti Freeh Sporkin & Sullivan LLP (FSS) Cavad Mərəndinin şəxsi sərvətinin “təmizliyi” ilə bağlı hərtərəfli araşdırmaya başlayıb. 1993-2001-ci illərdə FTB-yə rəhbərlik etmiş Lui Frihdən başqa, bir neçə peşəkar maliyyəçi və müstəntiq, o cümlədən 2000-ci illərdə ABŞ-ın Maliyyə Cinayətləri və Çirkli Pulların Yuyulması ilə Mübarizə üzrə Milli Agentliyinə rəhbərlik etmiş Terri Börk də istintaqa cəlb edilib.

"Marandi işi" məşhur keçmiş FTB direktoru Louis Free-nin əlindən keçdi

Araşdırmalar nəticəsində belə qənaətə gəlinib ki, Cavad Mərəndinin şəxsi sərvəti qanuni və şəffaf biznesin nəticəsidir.

2022-ci ilin yanvarında London məhkəməsinin qərarından sonra Marandi başqa bir müstəqil araşdırmaya göstəriş verdi. Bu dəfə - onun Azərbaycandakı biznes fəaliyyətinin təhlili ilə məşğul olan Greenberg Traurig (GT) hüquq firmasına. Firma həmçinin OCCRP araşdırmasının əhatə etdiyi dövrdə iş adamının Azərbaycandan pul köçürmələrini araşdırıb və Cavad Mərəndinin bütün maliyyə əməliyyatlarının tamamilə qanuni olduğu qənaətinə gəlib.

Beləliklə, GT-nin vəkilləri Freeh Sporkin & Sullivan LLP-nin daha əvvəl apardığı araşdırmanın nəticələrini təsdiqləyiblər, o da Cavad Mərəndinin çirkli pulların yuyulmasında və ya hər hansı digər maliyyə cinayətlərində iştirakına dair heç bir sübut tapmayıb.

Bundan əlavə, Avromed 2019-cu ildə FTI Consulting (FTI) şirkətinə OCCRP müstəntiqləri tərəfindən irəli sürülən iddialar üzrə müstəqil araşdırma aparmaq üçün tapşırıq verib.

Şirkətin bütün maliyyə sənədlərini, mühasibat sənədlərini və xaricə pul köçürmələrini nəzərdən keçirdikdən sonra FTI OCCRP araşdırmasında qeyd olunan vəsaitlərin qanuni yolla əldə edildiyini və qanuni olaraq xarici təchizatçılara köçürüldüyünü təsdiqləyib.

Paralel olaraq FTI Consulting Cavad Mərəndinin Avromeddən aldığı dividendləri araşdırıb. Mərəndinin vəkilləri audit materiallarına əsasən bildirirlər ki, illik gəliri təxminən 350 milyon dollar olan “Avromed”in Azərbaycandakı maliyyə pozuntuları ilə bağlı heç bir iddiası olmayıb.

Cavad Mərəndinin Böyük Britaniya ərazisi də daxil olmaqla, biznes fəaliyyətini həyata keçirdiyi bütün yurisdiksiyalarda mütəmadi olaraq vergi ödədiyi vurğulanıb.

Vəkillərin dediyinə görə, nə Cavad Mərəndi, nə də onun ailə üzvləri heç bir ittihamla dindirilməyib. Onlara qarşı istər Azərbaycanda, istər Böyük Britaniyada, istərsə də başqa ölkələrdə əmlakı müsadirə olunmaqla cinayət işi aparılmayıb.

Böyük Britaniya Ali Məhkəməsinin keçmiş sədrinin fərqli rəyi

London məhkəməsinin Cavad Mərəndinin "çirkli pulların yuyulması ilə əlaqəli ola biləcəyi" qənaətinə gəldiyi 2022-ci ilin yanvarında çıxarılan hökmdən sonra Böyük Britaniya Milli Cinayət Agentliyinin heç vaxt hakimin rəyi ilə bağlı Mərəndinin fikrini soruşmaması da həyəcanvericidir.

Əfsanəvi hakim, Böyük Britaniyanın keçmiş baş hakimi Devid Noyberqerin fərqli fikri

London Magistrates Məhkəməsində Cavanşir Feyziyevin ailə üzvlərinə qarşı aparılan istintaq başa çatdıqdan sonra Böyük Britaniyanın keçmiş baş hakimi lord Devid Noyberqer işə baxdı və sonra o, bəyanatla çıxış etdi və o, xüsusilə bildirdi:

“Britaniya hüququnun əsas prinsipidir ki, bir şəxsin təqsirləndirilən şəxs olmadığı iş üzrə istintaq zamanı hakim tərəfindən aşkar edilmiş faktlar həmin şəxs üçün mütləq hüquqi təsir göstərmir və buna görə də prinsiplərə əsasən. hər hansı belə nəticə, şəxsin cavabdeh olduğu və istintaq zamanı cavabdehə qarşı istifadə edilə bilməyən sonrakı məhkəmə araşdırmasıdır. Çünki şəxsin tərəf olmadığı prosesdə o, prosessual vasitələrdən, məsələn, ifadə vermək və ya şahid çağırmaq imkanından məhrum olur”.

London Westminster Magistrates Məhkəməsində Feyziyevlə bağlı təhqiqatda Britaniya hüquq prinsipini tətbiq edən Lord Noyberqer belə nəticəyə gəldi ki, hakim Con Zani Feyziyevlər ailəsinin üzvlərinin pullarının müsadirə edilməsi qərarında Cavad Mərəndi ilə bağlı müəyyən nəticələr çıxarsa da, Böyük Britaniyada heç bir məhkəmə bu tapıntılardan hər hansı birini Cavad Mərəndiyə qarşı sübut kimi istifadə etmişdi.

Böyük Britaniyanın keçmiş baş hakiminin sözlərinə görə, Milli Cinayət Müalicəsi Agentliyi və ya hər hansı digər qurum məhkəmənin bu tapıntılardan Cavad Mərəndiyə qarşı istifadəsini istəsəydi, onları sübut etmək üçün iş adamına qarşı yeni iş qaldırmağa borclu idilər. Yəni belə bir istintaqda Feyziyevə qarşı çıxarılan hökm Cavad Mərəndinin təqsirinin sübutu kimi istifadə oluna bilməzdi.

Beləliklə, Cavad Mərəndini müdafiə edən nüfuzlu britaniyalı vəkillər belə qənaətə gəliblər ki, hakim Con Zaninin Feyziyev Mərəndi işi üzrə çıxardığı hökmün nəticələri son dərəcə ədalətsizdir. Onların fikrincə, hakimin ədalətsiz nəticəyə gəldiyini iddia etmək üçün bütün əsaslar var, çünki OCCRP və Milli Cinayət Agentliyinin iddialarının əsassızlığı Mərəndinin biznesinə dair nüfuzlu beynəlxalq audit şirkətləri tərəfindən aparılan müstəqil araşdırmalar zamanı sübuta yetirilib.
Eyni zamanda vurğulanır ki, Feyziyev işinin gedişində Cavad Mərəndi öz nüfuzunu müdafiə etmək üçün özünü müdafiə etmək imkanından məhrum edilib.
Qeyd: Azadmedi.az məqaləni haqqqın.az-dan tərcümə ilə dərc edib.
Məqalənin linki
https://m.haqqin.az/news/283638