Bakı, 27 may — Azadmedia.az


Türkiyə Rivierasında “Caretta mövsümü” başlayır

Hər yaz, möhtəşəm Türk Rivierasının qızıl çimərlikləri caretta (karetta dəniz tısbağaları) gəlişini alqışlayır. Türkiyənin Aralıq dənizi sahilləri bölgənin ən məhsuldar yuva qurma çimərlik yaşayış yerlərinə malikdir.

Carettalar may ayında çimərliyə çatırlar
Türkiyənin cənub sahilindəki Muğla, Antalya, Mersin, Adana və Hatay vilayətlərindəki çimərliklərdə caretta carettaların 22 yuvalama yeri var. Bu çimərliklərə Muğlada Dalyan, Ekincik, Sarıgerme və Fethiye; Antalyada Patara, Demre, Kumluca, Çıralı, Tekirova, Belek, Kızılot, Demirtaş və Qazipaşa; Mersində Anamur, Göksu Deltası, Davultepe, Alata və Kazanlı; Adanada Akyatan, Sugözü və Yumurtalık; və Hatayda Samandağ çimərliyi daxildir. Bununla belə, dəniz tısbağaları ilk növbədə Antalya və Muğla sahillərində yuva qurur.

Aprel ayının sonundan etibarən carettalar Muğlanın Ortaca rayonundakı dünya üzrə məşhur İztuzu çimərliyi və Antalyadakı Patara çimərliyi ətrafında dənizlərdə üzgüçülük edir. Hər iki çimərlik may-avqust ayları arasında bu utancaq dəniz canlıları üçün yuva yerləri təmin edir, təbiət həvəskarları mübahisələri müşahidə etmək üçün ərazilərə axışır. Qeyd edək ki, caretta carettaları mühafizə altındadır və kürü tökmə və yumurtadan çıxma mövsümlərində tısbağaların yuvalarının təhlükəsizliyini təmin etmək üçün könüllülər gecə çimərliklərdə patrul xidməti aparırlar.

Ümumdünya Təbiəti Mühafizə İttifaqı (IUCN) tərəfindən kritik təhlükə altında olan növlər siyahısına daxil edilmiş tısbağaların ömürləri 70 və ya daha çox il ola bilər, yetkin tısbağaların qabıqlarının uzunluğu 90 santimetrdən uzun olduqda, adətən, onlar cinsi yetkinliyə 12-30 yaş arası çatır. Qarışıqlar aprel və may aylarında Aralıq dənizi bölgəsində yuvalama mövsümünə başlayırlar.

Adətən ay işığında çimərliklərə gələn caretta carettalar çuxurlar qazır, çuxurlara yumurta qoyur və sonra yenidən dənizə doğru yola düşür. Dişi tısbağa hər yuvada orta hesabla 100 yumurta verə bilsə də, ümumiyyətlə bu yumurtaların təxminən 50 faizi yumurtadan çıxacaq. İnkubasiya dövrünü başa vuran balalar daha sonra Aralıq dənizinin sərin sularına getməlidirlər. Ancaq dənizə çatan hər min caretta carettadan yalnız ikisi yetkinlik yaşına qədər sağ qalacaq.

Antalya caretta carettaların sevimli yurdu
Təbiəti Mühafizə və Milli Parklar Baş Müdirliyinin (DKMP) təsdiqlədiyi kimi, Antalya sahili Türkiyənin iyirmi iki yuvalayan çimərliyindən doqquzuna ev sahibliyi edir. Türkiyənin və dünyanın ən uzun çimərliklərindən biri olan 18 kilometr uzunluğundakı Patara çimərliyi caretta carettanın yuvalandığı çimərliklər arasındadır. Beləliklə, Ekologiya, Şəhərsalma və İqlim Dəyişikliyi Nazirliyi Patara şəhərini Xüsusi Ətraf Mühitin Mühafizəsi Zonası kimi təyin edib və bu unikal ekosistemi və qarmaqarışıq yaşayış mühitini qorumaq üçün çimərlik saat 20.00-dan 08.00-a qədər ictimaiyyətə qadağandır. Gün ərzində yuvalar qəfəslər və işarələrlə təyin olunur. Ziyarətçilər gündüz saatlarında Patara'nın uzun sahil zolağından həzz ala bilərlər, axşamlar isə buralarda balıq tutmaqda ovçuları görmək olar. Qadağa zamanı həmçinin çimərliklərdə günəş çarpayılarından, çətirlərdən, süni işıqlardan istifadə etmək, səs-küy yaratmaq, çadır qurmaq, ocaq yandırmaq, çimərliklərdə çimmək qadağandır.

Caretta caretta dostu İztuzu çimərliyi
Muğlanın Cittaslow qəsəbəsi olan Köyceğizdəki qumlu İztuzu çimərliyi dəniz tısbağalarının məşhur yuvasıdır. Dalyan çayının Aralıq dənizi ilə qovuşduğu yerdə əmələ gələn çimərlik, şamla örtülmüş yamaclarla əhatə olunmuş qızılı qumları özündə əks etdirən caretta caretta üçün ekoloji xəzinədir. İztuzu çimərliyi Patara çimərliyi ilə eyni səviyyədə qorunur və əlavə olaraq yaxınlıqdakı qoruma və reabilitasiya institutu Türkiyənin digər sahil bölgələrində yaralanan dəniz tısbağalarına xidmət göstərir.

Görmədən Ayrılma: Türkiyədə mədəni irs obyektləri ciddi mühafizə tədbirləri ilə qorunur və təbii həyat tərzini təmin etmək üçün çoxsaylı davamlı layihələr həyata keçirilir.
Antik dövrün Likiya Birliyinin paytaxtı Patara Antik Şəhəri Patara sahilində yerləşir və dünyanın ilk demokratik məclisinin toplandığı Məclis binası və antik teatr kimi abidələrə ev sahibliyi edir.

Bu, həm də bir çoxları tərəfindən "Şaxta baba" kimi tanınan Müqəddəs Nikolayın doğulduğu yerdir. Muğlanın Köyceğiz bölgəsini gəzərkən, Dalyanı ziyarət edə və xüsusilə eramızdan əvvəl IV əsrə aid qayaüstü oyulmuş məzarları ilə tanınan heyrətamiz Kaunos Antik Şəhərini kəşf edə bilərsiniz.