Politoloq Ülkər Piriyeva


Bakı, 16 avqust — Azadmedia.az

Alyaskada Tramp–Putin Görüşü: Geosiyasi Məna və Beynəlxalq Təsirləri

Diplomatik Reabilitasiya Cəhdi – Putinin Qazancları -

Moskva uzun müddətdir ki, Qərb tərəfindən tətbiq edilən siyasi və iqtisadi təzyiqlər nəticəsində beynəlxalq arenada qismən təcrid olunmuş vəziyyətdədir. Alyaskadakı sammit Kremldə bu təcridin yumşaldılması baxımından mühüm alət kimi təqdim edilir. ABŞ ərazisində keçirilən bu görüş Putinin diplomatik statusunu möhkəmləndirərək, onu qlobal siyasi gündəmin əsas oyunçularından biri kimi yenidən legitimləşdirdi. Bu mənada, sammit Putinin “beynəlxalq danışıqlarda qaçılmaz tərəf” obrazını gücləndirdi.

Trampın Strateji Hədəfləri -

Trampın sammitdəki çıxışları və açıqlamaları isə daha çox siyasi imic formalaşdırmağa yönəlmişdi. ABŞ prezidenti real və praktik razılaşmalardan çox, özünü “barış təşəbbüskarı” kimi təqdim etməyə çalışdı. Ukrayna məsələsində atəşkəs deyil, birbaşa sülh müqaviləsindən danışması diqqətçəkən məqamdır. Lakin konkret mexanizmlərin və ya öhdəliklərin olmaması, bu yanaşmanı yalnız siyasi bəyanat səviyyəsində saxladı.

Trampın mövqeyi həm daxili auditoriyaya, həm də beynəlxalq ictimaiyyətə ünvanlanmışdı. ABŞ-da qarşıdan gələn seçkilər fonunda “sülh gətirən lider” imici onun siyasi reytinqinə müsbət təsir göstərmək niyyətini güdür.


Ukraynanın İştirakı Olmadan Danışıqların Qeyri-Legitimliyi -

Sammitin ən çox mübahisə doğuran məqamı, Ukraynanın iştirakı olmadan aparılan müzakirələr oldu. Beynəlxalq hüququn prinsiplərinə görə, münaqişənin birbaşa tərəfi masa arxasında təmsil olunmadan qərar qəbul edilməsi legitim sayıla bilməz. Bu vəziyyət həm Ukraynanın suverenliyi, həm də Avropanın təhlükəsizlik arxitekturası üçün təhlükəli presedent yaradır.

Putinin bu formatla əsas məqsədi, Qərbə “regiondakı hər bir qərar mənimlə razılaşdırılmalıdır” mesajını vermək idi. Avropa İttifaqı və NATO-nun sərt reaksiyaları da məhz bu səbəbdən qaynaqlanır.


Avropa və Qlobal Təhlükəsizlik üçün Siqnallar -

Alyaska görüşü Avropa üçün “yeni Yalta modeli” ehtimallarını gündəmə gətirdi. Yəni böyük güclərin kiçik dövlətlərin taleyini öz aralarında bölüşdürməsi təəssüratı yarandı. Bu, XXI əsrdə beynəlxalq hüquq və kollektiv təhlükəsizlik prinsiplərinə tamamilə ziddir.

Avropa liderlərinin açıqlamaları göstərir ki, Ukraynaya əlavə təminatlar verilmədən, ABŞ-Rusiya yaxınlaşması Avropa üçün strateji risklər doğura bilər. Bu mənada sammit sülhə deyil, əksinə, yeni gərginlik mərhələsinə işarə etdi.


Hesab edirəm ki, Alyaskada keçirilən Tramp–Putin görüşü siyasi teatr xarakteri daşıdı. Real və praktik nəticələrin olmamasına baxmayaraq, hər iki lider öz məqsədlərinə müəyyən dərəcədə nail oldu:
- Putin beynəlxalq təcriddən çıxış və diplomatik statusunun bərpası baxımından qazanclı göründü.
- Tramp isə daxili və xarici auditoriya qarşısında “sülh təşəbbüskarı lider” obrazını gücləndirdi.

Lakin bu sammitin ən böyük mənfi nəticəsi Ukraynanın kənarda qalması və beynəlxalq hüququn zəiflədilməsi oldu. Beləliklə, Alyaska görüşü real barış üçün təməl qoymadı, əksinə, beynəlxalq münasibətlərdə gərginliyin davamlılığını daha da möhkəmləndirdi.