Ölkəmizdə ənənəvi olaraq, toyların böyük miqyasda keçirilməsi adətdir, ancaq pandemiya bu məsələyə öz düzəlişlərini etdi. İndi nigaha girənlər təvazökar bir mərasimlə məhdudlaşmaq və ya daha yaxşı vaxtları gözləmək məcburiyyətində qalırlar. Nəticədə Azərbaycanda çox sayda mövcud olan şadlıq evləri uzun müddətdir boş, toy işi seqmentində iştirak edən insanlar işsiz qalıblar.

Bəzi səhiyyə ekspertləri bu ilin sonuna qədər peyvəndlər sayəsində koronavirusun geri çəkiləcəyini, kütləvi tədbirlərə, xüsusilə toylara qayıtmağın mümkün olacağını düşünürlər. Ancaq şadlıq evlərinin sahibləri və işçiləri ümid edirlər ki, bu qədər uzun bir müddət gözləməyəcəklər. Bəzi məlumatlara görə, onlar peyvənd xəbərlərindən sonra insanların kütləvi şəkildə toy günləri behlədiyini söyləyirlər.

Amma Vətəndaşların Əmək Hüquqlarını Müdafiə Liqasının (VƏHML) rəhbəri Sahib Məmmədov şadlıq evlərinin tezliklə işlərini bərpa edəcəyini düşünmür. Onun AYNA-ya dediyinə görə, əgər belə bir addım atılsa, nəticələri faciəli ola bilər: “Gürcüstanda bir toyda 21 nəfər COVID-19-a yoluxdu və uzun müddət bu ölkədə epidemioloji vəziyyət çətin olaraq qalır. Kütləvi tədbirləri davam etdirməyə tələsməyə ehtiyac yoxdur. Onları davam etdirirsinizsə, bir müddət sonra yenidən sərt karantinə qayıtmalı olacaqsınız. Virus indi mutasiya edir və pandemiya davam edir. Peyvəndləmə çox vaxt aparacaq. Rusiyada peyvəndləmə artıq başlasa da, bir ayda əhalinin yalnız 1%-i əhatə olunur. Kollektiv immunitet yaratmaq üçün, təxminən bir il vaxt lazımdır. Yaxın gələcəkdə peyvəndləməyə ümid etmək lazım deyil”.

Ekspert bildirib ki, sərt karantin rejiminin əmək bazarına mənfi təsir göstərməsinə, iş yerlərinin sayının əhəmiyyətli dərəcədə azalmasına baxmayaraq, rəsmi statistikaya görə, dövlət portalında qeydiyyatdan keçən işçilərin sayı azalmayıb: “Lakin bunlar ya dövlət sektorunda, ya da dövlətə tabe olan, SOCAR, “Azərsu” və s. kimi kommersiya strukturlarında çalışan insanlardır. İndiki şəraitdə əmək bazarı, əsasən qeyri-rəsmi sektorun nümayəndələri tərəfindən öz işini davam etdirənlərdir. Hər şadlıq evində onlarla işçi çalışsa da, onların çoxu ya qeydə alınmamışdı, ya da VÖEN-lə çalışırdı. Toyların təşkilində yalnız onlar iştirak etmirdilər, həm də toy üçün avtomobil icarəsi sahəsində ixtisaslaşanlar, toy saç düzümü və makiyaj üzrə mütəxəssislər, fotoqraflar, şənlikdə çıxış edən şou-biznes nümayəndələri və s. insanlar var ki, onlar da ağır maddi itkilərə məruz qalıblar”.

İqtisadçı-ekspert Natiq Cəfərli də AYNA-ya şərhində fikrini belə ifadə edib ki, indiki dövrdə kütləvi toy şənliklərinə başlamaq qeyri-mümkündür: “Əvvəla qeyd edim ki, işçilər, adətən şadlıq evlərində qeydiyyata alınmırlar, odur ki, oradakı işsizlik səviyyəsini hesablamaq çətindir. Bununla belə, təbii ki, şadlıq evlərinin fəaliyyətinin dayandırılması işsizlik səviyyəsinə ciddi təsir edir. Əhalimizin toylara münasibətini nəzərə alaraq, bunun ciddi bir iqtisadi seqment olduğunu bəllidir. Lakin önümüzdəki aylarda, yüzlərlə insanın iştirak edəcəyi toy tədbirlərinə qayıtmaq mümkün deyil”.

“Çox güman ki, toylara icazə verildikdə, bu, mart-aprel aylarından tez olmayacaq, qonaqların sayına məhdudiyyət qoyulacaq. Yaya yaxın, məhdudiyyətlər açıq havada qaldırılacaq. Ancaq ilin sonuna qədər hər şeyin əvvəlki vəziyyətinə dönəcəyinə ümid etmək lazım deyil. Peyvəndləmə hələ başlamayıb və bunun hansı təsir göstərəcəyi məlum deyil. Artıq dünyada peyvəndləmə aktiv şəkildə aparılsa da, virusun yeni növlərinin yayılmasının qarşısını almaq üçün müəyyən qaydalara riayət etməyin vacibliyi vurğulanır”, - iqtisadçı qeyd edib.

Davamlı İnkişaf Tədqiqatları Mərkəzinin sədri Nəriman Ağayevin AYNA-ya açıqlamasına görə, toyların mart ayından etibarən bərpa ediləcəyinə dair danışıqlar olsa da, lakin hələlik təsdiqlənməyib: “Düşünürəm ki, 40-50 nəfərlik məhdudiyyətlərlə də olsa, toylara icazə vermək lazımdır. Əlbəttə ki, onları sosial məsafə ilə əlaqələndirməlisiniz. Hətta, toyun bütün iştirakçılarından və qonaqlarından COVID-19-un olmadığını təsdiqləyən bir test tələb edə bilərsiniz. Toy şənliklərinin qiymətlərinə gəldikdə, ərzaqların qiyməti artıb və bu, hesabda öz əksini tapacaq. Ancaq ağıllı şadlıq evləri sahibləri əlverişli seçimlər təklif edəcəklər, çünki rəqabət şəraitində çevik davranmalısınız”.

Mütəxəssis peyvəndləmənin başlanmasının toy xidmətləri bazarını canlandıracağına inanır: “İnşaat sektorunu və xidmət sektorunu ən qısa müddətdə bərpa etmək lazımdır. Toylara qoyulan qadağa səbəbindən bu sahədə xidmət göstərən 350 minə yaxın insan əmək bazarından kənarda qalıb. Ölkədə 800-dən çox şadlıq evi var və bir ilə yaxındır ki, onlar boş qalıb”.

Bəzi mütəxəssislərin toyların daha sadə keçirilməsi lazım olduğunu düşündüklərini, ancaq adət və ənənələrin dərhal dəyişdirilə bilməyəcəyini qeyd edirlər. “İnsanlar illərdir başqalarının toylarına gedir və ümid edirlər ki, onları dəvət edənlərin hamısı övladlarının toylarına gələcək. Buna görə heç kimi günahlandıra bilmərik”, - deyə Ağayev vurğulayıb.