ULU TANRININA ADIYLA

Üstat Şeyriyar’ın Türkü Divanı’nın Çalışması Hakkında

Seyit Muhammed Hüseyin Behced Tebrizi şiirde Şehriyar mahlasını kullanmıştır. Şehriyar Türk dünyasının milli şairi ve doğu aleminin iftiharıdır. Şehriyar hicri 1295 (1907) yılında Tebriz şehrinde eğitimli bir ailede dünyaya gelmiştir. Şehriyarın doğduğu yıllar Tebrizde meşrutiyet hareketi başlamıştı. O yüzden Şehriyarın babası Mir Ağa kendi ailesini ana vatanı olan Huşgenap köyüne yolladı. O yüzden çocuk yaşta Muhammed Şehriyar Huşgenap köyüne gidip kendi öz kültürüyle tanışmış oldu. Bu tanışma Şehriyarın edebi ve kültürel hazinenin temel taşlarını oluşturdu. Bu hazineden Türk dünyası dünya döndüğü sürece yararlanacaktır. Şehriyar şairlik ilhamını anası Ağhanım’dan almıştır. Şehriyar ilk şiirini 4-5 yaşındayken bakıcı olan Urgiye hanıma ana dilinde yazmıştır;
Bu şiir şehriyarın ailesi tarafından alkışlanmış ve üstadın şiir yazma konusunda istek ve azmini artırmıştır. Şehriyar Tebrize döndükten sonra kendi duygusunu şiir sahasında atasının kurduğu ebedi ocaklarda dillendirmiştir. Söylenenlere göre küçük yaştaki Şehriyar her şiir okuyuşunda kendisine nazar değmemesi için ocaktakiler kurşunlar döktürürmüş. O zamanlar Azerbaycan’da okullarda ana dili olan Türkçe eğitim verilmekte idi. O kitapları yazan Hasan Rüştüye idi. Ama sonraları ana dilde okumak yazmak yasaklanmıştır. Şehriyar kendi duygusunu şiir sayesinde aleme bildirdikten sonra, İran’da birkaç özel şartlara bağlı olarak fars dilinde de şiirler yazmaya başlamıştır.

Şehriyar bu konuda bütün fars şairlerinden daha üstün ve başarılı olmuştur. Bu konuda iranın büyük şairi Nima Yuşiç (Ali İsfandiyari) diyor ki; iranda ben bir şair tanırım oda Şehriyardır. İran şairlerinin başı üstat Melik Şuara Bahar’da Şehiyar hakkında; Şehriyar yalnız iranın iftiharı değil o bütün doğu alemin yıldızıdır demiştir. Ve iranın büyük yazarlarından Muhammed Ali cemalzade diyor ki; Şehriyar fars şiirinin en sonuncu koruyucusudur. Şehriyarın yakın dostu, hemşerisi Yadullah Meftun Emini Şehriyar hakkında; o şairlik meyhanesinin sonuncu sultanıdır demiştir. Musevi Germarudi Şehriyar hakkında; Şehriyar zamanımızın hafızıdır demiştir. Prof. Dr. Menuçehri Murtezevi Şehriyar hakkında; fars şiri Şehriyarı kaybetmekle saltanatını kaybetmiştir. Bu sözlerin karşısına Şehriyar kendi ana dilinde söylediği şiirlerle yeniden Türk dilinin damarlarına can vermiştir. Şehriyar şöyle söylemiştir; bir arkta su azalmış olsa da, ümit vardır ki yine o arktan su çağlayacak. O zamanlar farslar ve tagut bizim ana dilimize muhtelif saldırılarda bulunmuştur. Türkü dilinde yazılan kitaplar ateşe verildi. Okullarda Türk dili ile eğitim yasaklandı. Başka başka hileler ile ana dilimizde yazılan kitaplar kütüphanelerden alındı. Okullarda kim Türkçe konuşanlara para cezaları kesildi. İranda yaşayan Azerbaycanlı Türkler göç etmek zorunda kaldılar. o yüzden iranda en çok muhacir olan ve göç etmeye mecbur kalanlar İran Türkleri olmuşlar. Bu düşmanlıklar yalnız bizim Türk olduğumuz içindi. Sanki biz Türkçe yazıp okursak İran devleti yıkılacak diye düşünüyorlardı. Aslında bizim dede-babalarımız bin yıldan beri iranda büyük imparatorluklar kurmuş ve İranda olan bütün dillerin kültür ve edebiyatını muhafaza etmişlerdir. Aslında Türkiye’de iş başına gelen devletlerde İran ve Azerbaycan’dan gelen Türklerin torunları sayılırlar. Fakat Farsların bu edebi baskılarına aydınlarımız sessiz kalmadılar. O aydınların ön sırasında gidenlerin başında Şehriyar gelmektedir. Şehiyar konuda şöyle demiştir; Türkünün canını almıştı hayasız tagut, ben hayat aldım ona hak için ihya eyledim. Üstad Şehriyar fars dilinde şiir yazmaya başlamadan önce Türkçe yazmış ve Türk şairlerini taklit ederek Behçed mahlasını seçmiştir. Aşağıdaki şiir buna bir örnektir.


Öye nazara gelir ki üstat Şehriyarın mevcut Türkü divanı onun bütün şiirlerini kapsamamaktadır. Şehriyarın türkü divanından günüme bin dokuz yüz beyite yakın şiir kalabilmiştir. Buna karşın Şehriyar’ın fars dilinde kırk bine yakın şiiri mevcuttur.
Söyledik ki Şehriyar kendi ana dilinde küçük yaşlarından itibaren şiir yazmaya başlamış ve büyük şairlerin izini takip ederek Azerbaycanmızın ebedi kültürünü korumuş ve en saf, el değmemiş kelimeleri günümüze ulaştırmıştır.

Şehriyar Nesimi, Fuzuli, Seyit Azim Şirvani, Sarraf Sabir ve Dikmetaşkı Hasta Kasımdan etkilenmiştir.