Özbekistan İstanbul Başkonsolosu Amirsaid Agzamhodcaev Beyefendinin ev sahipliğinde Özbekistan da çıkan Karakalpakistan olayları ile ilgili bilgilendirme toplantısı yapıldı.

Ulusal Basının katıldığı bilgilendirme toplantısına davet edilerek Türk Dünyası STK’lar Platformu (TDSP) Genel Başkanı olarak katıldık.

Amirsaid Beyefendi konu ile ön bilgilendirme yaptılar.

Ön bilgilendirme de; “Olayların başlangıcı olan anayasa teklifinin Karakalpakistan parlamentosundan gelen teklifler üzerine gündeme gelmiştir. Konu demokratik ortamda tartışmaya açılıyor. Konu istişare edilirken anlaşılmaz bir hızla çıkan olayların kalkışmaya evirilmesini anlamlandıramadık. Olayları derinlemesine araştırmalarımız sonucu Özbekistan dışından planlanan olaylar zinciri olduğunu gördük. Olaylar başlamadan 2 ila 3 hafta evvelinde yabancıların Karakalpakistan’a girişlerini tespit ettik. Olaylar sırasında Özbekistan dışından para akışını fark ettik. Karakalpakistan’ı bırakın Özbekistan da bile çekilmeyen yanıltıcı videolar ve devamlı whatsapp, telegram gibi iletişim kanallarından yanıltıcı mesajlar ile olaylar provoke edildi.” dediler.


Olayların bittiğini “özel sektör ve kamu kurumları Karakalpakistan da normal çalışmalarına devam ediyor, hayat normale döndü.” dedikten sonra, “Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev Beyefendinin insan odaklı bakışı ve görevlerini delege ederek daha etkin idari yönetim anlayışı, ülkenin gelişime katkı sağlayan reformist yöntemler ile Özbekistan’ı ileriye taşıyacak” dediler.
Aşağıdaki bilgilendirme metnini bizlere sundular.
*
KARAKALPAKISTAN OLAYLARI

Bu senenin 1-2 Temmuz tarihinde Karakalpakistan Cumhuriyeti'nin Başkenti Nukus şehrinde yetkililerin meşru talep ve çağrılarına uymayan bir grup vatandaş, plansız bir yürüyüş ve ayaklanmalara başlattı.
Eylemlerinin nedeni, Özbekistan'da devam eden anayasal reformların yanlış yorumlanmasıydı.
Göstericiler, Özbekistan Cumhuriyeti Anayasası'nın Karakalpakistan Cumhuriyeti'nin statüsüne ilişkin 70, 71, 72, 74, 75. maddelerinin mevcut versiyonlarında önerilen değişikliklere karşı çıktılar.
Yerel sakinlere ve yaşlılara göre, bu yasadışı eylemler, cumhuriyetteki durumu istikrarsızlaştırmak için gençlerin zihinlerini manipüle etmeye çalışan dış yıkıcı güçlerin etkisi altına giren gençleri içeriyordu.
Karakalpakistan da meydana gelen şiddet olayları, çatışmalar ve devlet kurumlarının binalarına zorla el koyma girişimleri önceden planlanmış bir sabotajdı. Bunun arkasındaki provokatörler, barışçıl, istikrarlı, demokratik bir ülkede bir çatışma kıvılcımı yakmak istediler.
Popülist sloganlar kisvesi altında, yalan haberler yayan bu düşman güçler, toplumu istikrarsızlaştırmak ve Özbekistan'ın toprak bütünlüğünü baltalamak için vatandaşları anayasa karşıtı faaliyetlere dâhil etmeye çalıştı.
İsyanlarda ve kıyımlar sırasında silah ve özel teçhizata el konulmaya çalışılmış, kolluk kuvvetleri arasından rehineler alınmış, devlet, kamu ve kişisel mallar her yerde zarar görmüştür. Tüm bunlar, odağı Özbekistan'a çevirmek için kanıtlanmış bir senaryoya göre organize edilmiştir. Vatandaşların birçoğu ülkemizdeki açık reformlardan memnun değildirler.
Ayrıca, yıkıcı güçlerin girişimleri, Özbekistan Başkanı tarafından başlatılan bölgesel işbirliği sürecini engellemek için sadece Özbekistan'da değil, tüm Orta Asya'da durumu istikrarsızlaştırmaya yönelikti.
Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev, iki kez, 2-3 Temmuz tarihinde Nukus'u ziyaret etti. Bu yılın 2-3 Temmuz'unda Karakalpakistan aktivistleri, "Jokargy Kenes" (Karakalpakistan Meclisi) milletvekilleri, eski neslin temsilcileri ile toplantılar düzenledi ve ayrıca şehrin bir dizi yerleşim bölgesini ziyaret etti.
Görüşmelerde Cumhurbaşkanı, tüm Özbekistan halkı gibi egemen, devredilemez hak ve özgürlüklere sahip olan Karakalpak halkının kendisi istemedikçe Karakalpakistan Cumhuriyeti'ne ilişkin Anayasa'da tek bir değişiklik yapılmayacağını vurguladı.
Devlet başkanı tüm yurttaşları, Özbekleri dayanışma göstermeye ve provokatörlerin çağrılarına ve eylemlerine boyun eğmemeye ve makul davranmaya çağırdı.
Cumhurbaşkanı, “Asil ve hoşgörülü Karakalpak halkının aklı ve bilgeliğine inanıyorum” dedi.
Özbekistan Cumhuriyeti Anayasası'nın “Olağanüstü hal üzerine” 32. Maddesi rehberliğinde, vatandaşların güvenliğini sağlamak, hak ve özgürlüklerini korumak, kanun ve düzeni yeniden sağlamak amacıyla Cumhurbaşkanı, 3 Temmuz 2022'den 2 Ağustos 2022'ye kadar Karakalpakistan Özerk Cumhuriyeti’nde olağanüstü hal ilân edilmesi hakkındaki Kararnameyi imzaladı. İlgili notlar BM Sekreterliği ve komşu ülkelere gönderildi.
Ülke liderliğinin aldığı etkili tedbirler ve kolluk kuvvetlerinin yeterli eylemleri sayesinde azmettiricilerin hukuka aykırı eylemleri durduruldu.
Ne yazık ki ayaklanmalar sonucunda göstericiler ve kolluk kuvvetleri temsilcileri arasında kayıplar yaşandı. Özbekistan Cumhuriyeti Başsavcılığı'ndan yapılan açıklamaya göre, eylemler sırasında 5'i milli muhafız temsilcisi olmak üzere 18 kişi öldü, 38'i kolluk kuvvetleri olmak üzere 243 kişi yaralandı. 149 kurban ilk yardım aldı ve evlerine bırakıldı. Şu anda hastanelerdeki ağır yaralıların sayısı 94 kişidir.


Gösterilerin yapıldığı yerde 516 kişi gözaltına alındı ve soruşturma sürüyor. Bazılarına idari cezası uygulanarak serbest bırakıldı.
Nukus'taki kitlesel ayaklanmalar hakkında, Ceza Kanunu'nun 159. maddesinin (“Özbekistan Cumhuriyeti anayasal düzeninin ihlali”) 4. bölümü ve bir dizi başka madde uyarınca ceza davaları açıldı. Özbekistan Cumhuriyeti mevzuatına uygun olarak, soruşturma altındaki kişilerin haklarına sıkı sıkıya bağlı kalınarak şeffaf bir soruşturma yürütülmektedir.
Şu anda Karakalpakistan topraklarında tüm gıda mağazaları, marketler, fırınlar, bankalar, hastaneler ve diğer sosyal tesisler tam olarak çalışır durumdadır. Konutlara her zamanki gibi elektrik, gaz ve su verilmesi sağlanmaktadır.
Ülke liderliğinin Karakalpakistan'daki durumla ilgili pozisyonu net: cumhuriyette tutarlı bir reform süreci devam edecek.
Bunun üzerine, Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev tarafından Karakalpakistan halkına hitabında açıkça ifade edilmiştir: “Mutlaka Yeni Özbekistan ve Yeni Karakalpakistan'ı birlikte inşa edeceğiz! Bu alandaki tüm reformlarımız ve tartışmalarımız şüphesiz demokrasi ve hukuk kriterleri temelinde yapılmalıdır”.
Karakalpakistan'daki sosyo-politik durumun istikrara kavuşturulması, genel olarak bu bölge nüfusunun sosyo-ekonomik refahının sağlanması konuları, Özbekistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı'nın kişisel kontrolü altındadır ve altındadır.
Son 5 yılda bölgenin yerel bütçesine 11 trilyon som (1,1 milyar dollar) tahsis edildi. 2020 yılında Karakalpakistan da kişi başına düşen toplam gelir 3 kat arttı. Karakalpakistan genelinde modern bir altyapı inşa ediliyor. Onlarca yeni sanayi üretimi, modern tarım kümeleri, ortak girişimler oluşturuldu. Anaokulları, okullar, üniversiteler, sağlık, bilim, kültür ve spor kurumları dâhil binlerce tesis inşa edildi.
Yerel sakinler için yeni işler yaratılmakta, kadınlar ve gençler için sosyal koruma ve destek programları uygulanmaktadır. 2017'den bu yana, okul öncesi (anaokulu) eğitime kayıt yüzde 32'den yüzde 75'e yükseldi.
Karakalpakistan Cumhuriyeti'ndeki "Obod Qishlok" ve "Obod Mahalla" programları çerçevesinde, sosyal altyapının geliştirilmesi, nüfusa elektrik, doğal gaz, içme suyu sağlanması, sulama ve ıslah koşullarının iyileştirilmesi için geniş çaplı çalışmalar yürütülmüştür. Bölge sakinleri bu çalışmanın sonuçlarının farkındadırlar.
Aral Denizi bölgesinin kalkınması konusu devlet politikasının bir önceliği olarak tanımlanmaktadır. Aral Denizi'nin kuru kesiminde 1.733.000 hektar alana sahip yeşil tarlalar dikildi. Aral Denizi bölgesinin flora ve fauna restorasyonu, ekosistemin restorasyonu ve sürdürülebilir sosyal-ekonomik kalkınması için beş yıllık bir ulusal program geliştirilmektedir.
Özbekistan Hükümeti'nin girişimiyle, Aral Denizi bölgesinde BM Çok Ortaklı İnsan Güvenliği Güven Fonu oluşturuldu. 2019'dan bugüne Hükümet, ilgili kalkınma programları için 5 milyon dolar tahsis etti ve sürdürülebilir kalkınma hedeflerine ulaşmanın bir parçası olarak bu alanda uluslararası işbirliğini aktif olarak teşvik etmektedir.
Cumhurbaşkanı Ş. M. Mirziyoyev, Karakalpakistan da yürütülen olumlu dönüşümlerin hızlanarak devam edeceğini kesin bir dille ifade etti. Ne de olsa Karakalpakistan'ın kaderi Özbekistan'ın kaderidir, Karakalpak halkının mutluluğu ve esenliği tüm Özbek halkının (milletinin) mutluluğu ve esenliğidir."
*
Toplantı sonrası konu ile ilgili sohbet ederek katılımcılarla gelişmeleri değerlendirdik. Türk Dünyası STK’lar Platformu (TDSP) Türk Dünyası ve Karakalpakistan Bildirisini toplantıya katılanlara paylaştık.
TDSP bildirisine ulaşmak için lütfen linki tıklayınız. TDSP Bildiri linki yayınlanacak

Serdar Şahin
TDSP Genel Başkanı
07 Temmuz 2022