Dəyişikliklərin fonu

Səbəblər açıqdır: sosial xərclərin artması, vergilərin səmərəsiz toplanması və qeyri-leqal məşğulluğun geniş yayılması.

Prezident Vladimir Putin sentyabr ayında çıxış edərək patent sisteminin gələcəkdə ləğvi və ya yenidən nəzərdən keçirilməsi ehtimalını istinad edib. Bu, sistemin bütövlükdə dayandırılacağını demək deyil, sadəcə islahatlara hazırlıq siqnalıdır.

Patent sistemi: Hazırkı vəziyyət

Hazırda Rusiyada əcnəbi vətəndaşlar işlə təmin olunmaq üçün fərdi iş icazəsi (“patent”) alırlar. Bu sənəd onlara bir regionda rəsmi işləmək hüququ verir və əvəzində dövlət büdcəsinə sabit məbləğdə vergi ödəyirlər (indiki halda Sankt-Peterburqda 6–8 min rubl/ay).

Patent sistemi uzun illər həm miqrant, həm də dövlət maraqlarını qoruyub: dövlət vergini alır, miqrant isə rəsmi işləmə imkanına malik olur. Lakin sistemin çatışmazlıqları da görünür:
- Patent haqları gəlirlərə uyğun deyil,
- Regionlar arasında fərqli vergi yükü mövcuddur,
- Sənəd və qeydiyyat prosesi bürokratik maneələr yaradır.

2026-cı il üçün planlaşdırılan yeniliklər

Hökumət üç əsas istiqamətdə dəyişiklik aparmağı planlaşdırır:
a) Patent dəyərinin artırılması
Moskva: 8 900 rubl → 10 000 rubl,
Sankt-Peterburq: 6 000 rubl → 8 000 rubl,
Primorskiy regionu: 5 500 rubl → 7 200 rubl

Qiymət artımı sosial xərclərin kompensasiyası və vergi gəlirlərinin artırılması məqsədi daşıyır.

b) Regionlararası patent (aglomerasiya modeli)

Bir patentlə miqrant həm Sankt-Peterburq, həm də Leninqrad vilayətində işləyə biləcək. Bu sistem yaxın gələcəkdə digər böyük şəhər aglomerasiyalarında da tətbiq edilə bilər.

c) Yeni vergi mexanizmi

Bəzi deputatlar patent əvəzinə miqrantların gəlirlərindən birbaşa 30% NDFL tutulmasını təklif edir. Bu, sistemin vergi əsaslı modelə tədricən çevrilməsini nəzərdə tutur.

Alternativ və perspektivlər

Patent sistemi gələcəkdə köklü dəyişikliklərə məruz qalarsa və ya müəyyən hallarda əvəzlənəcəksə, miqrantların işləmə imkanları üçün bir neçə alternativ rejim aktuallaşacaq. Hər birinin üstünlükləri və riskləri var.

1. Müvəqqəti iş icazəsi (разрешение на работу)

Müddət: adətən 1 il

Üstünlüklər: çevik, hüquqlar qorunur, əmək müqaviləsi əsasında vergi və sosial ödənişlər tənzimlənir

Risklər: sənədləşmə uzun və bürokratik; hər iş yeri üçün ayrıca icazə tələb olunur

2. Qısamüddətli və mövsümi iş rejimi

Əsasən kənd təsərrüfatı, tikinti və turizm sahələrində

Üstünlüklər: sürətli yerləşdirilmə, sadələşdirilmiş vergi sistemi

Risklər: uzunmüddətli imkanlar məhdud, sosial təminat azdır

3. Dövlət kvotaları ilə iş icazəsi

Kvotalar region və sektor üzrə təyin olunur

Üstünlüklər: region əmək bazarına uyğun tənzimləmə, rəsmi qeydiyyat

Risklər: kvotanın məhdud olması, mürəkkəb seçim prosesi

4. Patent sistemindən vergi əsaslı modelə keçid

Deputatlar təklif edir ki, patentin əvəzinə gəlirdən 30% NDFL tutulacaq

Üstünlüklər: dövlət gəlirləri şəffaflaşır, patent bürokratiyası azalır, işçilərin hüquqları qorunur

Risklər: gəlirləri az olan işçilərə yük, kiçik iş yerlərində koordinasiya çətinliyi

5. Gələcək perspektivlər

Regional fərqlilik: Böyük şəhərlər (Moskva, Piter) sistemin elastikliyini artıracaq; kiçik regionlar hələ patent sistemini saxlayacaq

Sosial təsir: Alternativ rejimlər miqrantların hüquqlarını qismən qoruyacaq, sosial təminatın səviyyəsi yüksələcək

İqtisadi təsir: Vergi əsaslı model gəlirləri artıracaq, qeyri-rəsmi məşğulluq azalacaq

Proqnoz: Patent sistemi tədricən sadələşdirilmiş, amma nəzarətli modelə çevriləcək; əmək bazarında miqrant hüquqları qorunacaq

Qiymətləndirmə və yekun

Sistem tam ləğv olunmur, amma funksiyası dəyişir və çevikləşir

Qiymət artımı və aglomerasiya modeli istifadə imkanlarını artırır

Dövlət üçün vergi gəlirləri sabitləşir, nəzarət güclənir

Qısa müddətdə bəzi qarışıqlıqlar ola bilər, amma uzunmüddətli perspektivdə sistem daha şəffaf olacaq

Nəticə

2026-cı ildən Rusiyada miqrantların patent sistemi funksiyasını dəyişərək vergiyə əsaslanan və regionlararası imkanları genişləndirilmiş modelə çevriləcək. Bu, həm dövlət, həm də miqrant üçün daha çevik, amma nəzarətli bir sistem deməkdir.

Rövşən Ziya Vəziroğlu