Jurnalist Kemal Sallı - “Qazax Bozkırının Səsi”






Felsefeci, gökbilimci, mantıkçı ve müzisyen olan Farabi, 873 yılında, Türkistan coğrafyasındaki Farab kentinde doğmuştur. Eskiden Farab olarak anılan kent, bugünkü Kazakistan’ın Seyhan Irmağı kıyısındaki Otrar kentidir.

Felsefe tarihinde “Muallim-i Sani” yani ikinci öğretmen olarak anılan Farabi, müzik ilmini bilimsel bir temele oturtan ve melodik sesler konusunda sistematik bilgiler içeren kitaplar yazan ilk bilginimizdir. Arapça, Farsça, Grekçe ve Latince bilen Farabi, Aristo ve Eflatun’un eserlerini inceleyerek kendini geliştirmiş, ömrünün büyük bir bölümünde felsefe konulu eserler yazmıştır.

FARABİ MÜZİK KONUSUNDA 5 KİTAP YAZMIŞTI

Farabi müzik konusunda çok geniş bir bilgiye sahip olmasının yanı sıra çok yetenekli bir müzisyen ve ud yapımcısıydı. Batı’da Alpharabius adıyla tanınan Farabi’nin müzik konusunda yazdığı Kitabul Musiki EL-Kebir, Kitabu’l- İkaat, Kitabu İhsa el-İkaat, Kitabu İhsa ul-Ulum adlı eserleri yüzyıllar boyunca temel bilgiler olarak okutulmuştur.



Farabi felsefe ve müzik konusundaki temel bilgileri Arapçaya çevrilen Aristo, Eflatun, Öklid ve Themistius’un eserlerinden öğrendi, ama onları gözü kapalı olarak benimsemedi, inceledi, eleştirdi ve kendi görüşlerini anlatan eserler yazdı. Felsefe konusunda yazdığı değeri eserlerden dolayı “Muallim-i Sani” olarak anılan Farabi, müzik konusunda yazdığı benzersiz eserler nedeniyle “Muallim-i Evvel” yani birinci öğretmen olarak anılmıştır.



Farabi’nin müzik konusundaki hedefi, müziği oluşturan melodileri incelemek, müziğin esaslarını doğru olarak saptamaktı. Bugün kullanılmakta olan pekçok müzik terimi, Farabi tarafından ayrıntılı olarak açıklanmıştı. Farabi, şarkı söyleme kurallarını anlattığı Kitab-ı Ağani adlı eserinde makam, ritm ve usülleri anlatmıştı.

İhsa el-Ulum (İlimlerin Sayımı) adlı eserinde Farabi, ilimleri gruplarken musikiyi, aritmetik, geometri, optik, astronomi, ağırlık ilimi, hiyel ilimi gibi yüksek ilimler arasında “Ta’limi İlimler”den biri olarak sayıyordu.


Farabi müzik konusunda yalnızca bir nazariyatçı değildi, çok güzel saz çalar ve doğu dünyası saz sanatçıları tarafından ısrarla aranılan udlar üretirdi.

Farabi çaldığı sazlarla dinleyenleri derinden etkileyebilen bir yeteneğe sahipti. Pekçok eski kaynakta Farabi’nin, çaldığı sazlarla, dinleyicilerini güldürebildiği, ağlatabildiği, oynatabildiği hatta uyutabildiği anlatılmaktadır.

Farabi, keman ailesinin atası sayılan yaylı sazlardan sitarın yatay uygulaması olan kanunu geliştirmişti. Farabi’nin ünlü eseri Kitabu’l Musiki el-Kebir 12. Yüzyıl’da İbranice ve Latince’ye çevrilmiş ve 16. Yüzyıl’a kadar müzik dünyasını etkilemişti.

KAZAK TOPLUMUNU AYDINLATMIŞ BİLGELERİN SAZLARI

“Kazakistan Bozkırının Sesi” sergisinde, Kazak toplumunu sazları ve sözleriyle etkileyen ünlü şair ve ozanların çaldıkları sazların özenle üretilmiş kopyaları sergileniyordu. Sergide, Korkut atanın kopuzu, Abay atanın, Jambıl Jabıyev’in, Kurmangazi Sağırbayuli’nin, Akan Koromsauli’nin dombraları ziyaretçilere tarihimizden, kültürümüzden mesajlar iletiyorlardı.

Ataköy’de sergilenen otantik Türk sazlarını görmek, tarihle sohbet edebilmek gibi birşeydi. Sergiyi izleyenlere elmanın atayurdundan nefis elmalar da gönderen Almatı Valiliği’ne ve Kazakistan İstanbul Başkonsolosu Alim Bayel’e teşekkür ediyoruz.